در اين دو كتاب انشا چون سعي شده قالبي مشخص از نوشتن به دانش آموزان آموزش داده شود جايي براي پرورش خلاقيت ها باقي نمي ماند كه اشاره او به قالب از پيش تعريف شده اي است كه از دانش آموزان مي خواهد انشا را با يك مقدمه (بند مقدمه) آغاز كنند، بعد براي آن بند مياني بنويسند و در آخر كار، بند پاياني را به آن بيفزايند.
به گزارش پارسينه روزنامه 'جام جم' طي گزارشي نوشت:
حالا اين اشاره او به ثمر نشسته، البته فقط درباره زنگ انشا، آن هم با تاليف يك كتاب تازه به نام آموزش مهارت هاي نوشتاري (نگارش و انشا).

اين كتاب از مهر امسال روي ميز دانش آموزان كلاس هاي هفتم و هشتم خواهد بود، كتاب هايي مشتمل بر هشت درس، با بيش از صد صفحه حجم و 24 جلسه آموزشي دوساعته در طول سال.

اين دو كتاب انشا هنوز ميان دانش آموزان توزيع نشده، اما نسخه پي دي اف آن كه در سايت سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي در دسترس است و نيز كلاس هاي ضمن خدمت معلمان كه هم اكنون در حال برگزاري است، روزنه هايي را باز كرده كه اجازه مي دهد از درون آن به محتواي كتاب انشا سرك بكشيم و پيش بيني كنيم كه اين كتاب در طول سال تحصيلي چه واكنش هايي را به دنبال خواهد داشت.

آنچه كه منتقدان بر آن اتفاق نظر دارند اتفاقي خوب، يعني داشتن كتاب انشاست به عنوان يك نقشه راه و بستري براي جدي گرفته شدن اين درس در مدارس، اما آنچه كه در پس اين رضايت وجود دارد ضعف هاي موجود در اين دو كتاب است كه منتقدان درباره اين مساله نيز با يكديگر هم نظرند.

انشانويسي يعني پرواز دادن پرنده خيال و نشاندنش بر نقاطي دور از دسترس. انشا چيزي نيست جز به كارگيري زيباترين و لطيف ترين واژه ها براي رساندن حرف دلمان به ديگران و توصيف چيزهاي موجود به زيباترين شكل ممكن.

پرواز دادن اين مرغ خيال و نوشتن حاصل آن روي كاغذ اما هم سواد ادبي و دايره اي وسيع از لغات مي خواهد و هم ذهني خلاق تا دانش آموزان سوژه هاي نوشتني را طور ديگري ببينند و جذابيت را چاشني توالي كلمات كنند.

اما 'جعفر خرازي' دبير باسابقه انشا و نويسنده كتاب هاي كمك آموزشي اين درس، اذعان دارد كه اين كتاب نه خلاقيت ها را پرورش مي دهد و نه مرغ هاي خيال را به پرواز درمي آورد.

او به جام جم توضيح مي دهد كه در اين دو كتاب انشا چون سعي شده قالبي مشخص از نوشتن به دانش آموزان آموزش داده شود جايي براي پرورش خلاقيت ها باقي نمي ماند كه اشاره او به قالب از پيش تعريف شده اي است كه از دانش آموزان مي خواهد انشا را با يك مقدمه (بند مقدمه) آغاز كنند، بعد براي آن بند مياني بنويسند و در آخر كار، بند پاياني را به آن بيفزايند.

در واقع افراط در آموزش بندنويسي است كه صداي اعتراض منتقدان را بلند كرده است، به طوري كه خرازي مي گويد سوژه هاي توصيفي را نمي شود در اين قالب كليشه اي محدود كرد و 'حسين حسيني نژاد'، باور دارد اين كتاب انشا فقط ظرف نوشتن آن هم فقط در يك قالب را آموزش مي دهد، نه نوشتن به معناي به كارگيري خلاقيت را.

اين دبير بازنشسته ادبيات و مديرمسئول ماهنامه انشا و نويسندگي تشريح مي كند كه دانستن بندنويسي و اين كه انشا بايد يك شروع، يك بدنه و يك پايان بندي داشته باشد، خوب است، اما فقط در يك يا دو درس، نه اين كه از ابتدا تا انتهاي كتاب بر اين نكته تاكيد شود.

اين بندنويسي هاي افراطي در مظان نقد 'ابراهيم هداوند ميرزايي' عضو شوراي برنامه ريزي دفتر تاليف كتاب هاي درسي (و مدرس ضمن خدمت كتاب انشا) نيز هست؛ كسي كه از اصل وجود كتاب انشا دفاع مي كند، اما مي گويد تاكيد زياد بر بندنويسي شايسته نيست، چون هيچ گاه نمي توان نوشتن را در قالبي از پيش تعريف شده محدود كرد، در حالي كه كتاب انشاي تازه نوشته شده، مي خواهد دانش آموزان را قالبي بار بياورد.

* پاي هيچ شاهكاري در ميان نيست

در كتاب انشاي تازه تاليف، تاكيد اصلي بر درست نويسي، تصويرنويسي، حكايت نگاري و مثل نويسي است، به طوري كه مثلا دانش آموزان مي آموزند از چسباندن تنوين به واژه هاي فارسي پرهيز كنند يا با ديدن يك تصوير درباره اش بنويسند، يا حكايتي كوتاه را شاخ و برگ دهند و طولاني كنند.

و درست همين نكته آخر است كه منتقدان را به واكنش واداشته است. 'جعفر خرازي' مي گويد كار عجيبي است اگر ما از دانش آموزان بخواهيم يك حكايت از سعدي را كه در ادبيات فارسي به مختصر و مفيد نوشتن مشهور است، شاخ و برگ دهيم و از زيبايي بيندازيم.

البته بجز حكايات سعدي، در كتاب انشا حكايت هايي از عبيد زاكاني يا جامي نيز آورده شده كه با نظر انداختن اجمالي بر آنها مي توان فهميد كه حكايت نگاري يعني طول و تفصيل دادن به اين حكايات فقط جذابيت آنها را از بين برده، هرچند مولفان خواسته اند به اين طريق دانش آموزان را به نوشتن ترغيب كنند.

علاوه بر اين ايراد، اشكالي كه 'حسن ذوالفقاري' عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسي و عضو شوراي برنامه ريزي دفتر تاليف كتاب هاي درسي به آن اشاره مي كند نيز ايرادي وارد است. او كسي است كه انشا را درسي مهارتي مي داند، نه درسي نظري كه به شيوه سنتي و همانند بقيه دروس تدريس شود. بنابراين او از مخالفان تاليف كتاب براي درس انشاست كه البته چون اين كتاب نوشته شده او نيز با موضوع كنار آمده، اما نه با ايرادات موجود در آن.

ذوالفقاري تصريح مي كند كه وقتي قرار است نوشتن را به دانش آموزان ياد دهيم بايد سرمشق كار از بهترين نمونه هاي كلاسيك و معاصر باشد، حال آن كه در كتاب انشاي موجود، بيشتر از نثرهاي ترجمه اي دست چندم استفاده شده نه از عالي ترين و سليس ترين نمونه ها. او به حكايت نگاري ها و مثل نويسي ها نيز نقد دارد و توضيح مي دهد كه نمونه هاي درج شده در كتاب، هم فارسي است و هم زيبا كه ديگر لزومي ندارد آنها را برگردان كنيم و با اضافه كردن شاخ و برگ به آنها از زيبايي شان بكاهيم.

واقعيت اين است كه نقدهاي ذوالفقاري درباره استفاده از متون دست چندم را با مشاهده متن كتاب انشا به خوبي مي شود درك كرد، به ويژه در مثال هايي كه با عنوان دل، آشيانه محبت، مدرسه سال يا شگفتي دنياي جانوران در كتاب درج شده و بوضوح فاقد جذابيت است. بي شك به همين دليل است كه 'حسيني نژاد' مديرمسئول ماهنامه انشا و نويسندگي معتقد است كتاب انشاي موجود قادر نيست دانش آموزان را براي نوشتن سر ذوق بياورد.

* وقت كم است

از وقتي پنجشنبه مدارس تعطيل شد از ساعت هاي درسي نيز كاسته شد و همين آب رفتن ساعت هاي آموزشي باعث شد كلاس ها فشرده برگزار شود و در برخي دروس فرصتي براي دوره كردن كتاب يا انجام تمرين هاي اضافه باقي نماند.

اين مشكل از آن زمان گريبان درس ادبيات را هم گرفت تا آنجا كه درس ادبيات فارسي كه مشتمل بر املا، انشا و فارسي است چهار ساعت در هفته تدريس شود.

از مهر امسال نيز كه قرار است دو ساعت از اين چهار ساعت به درس انشا برسد، ناگفته معلوم است كه چه فشاري در كلاس هاي ادبيات حاكم خواهد بود.

جعفر خرازي، دبير باسابقه انشا نگران همين كمبود وقت است و البته حسن ذوالفقاري، عضو شوراي برنامه ريزي دفتر تاليف كتاب هاي درسي كه پيش بيني مي كند روخواني از روي كتاب و آموزش ضعيف انشا به دانش آموزان از پيامدهاي محتمل اين كمبود وقت است.

با اين حال هداوند ميرزايي، مدرس ضمن خدمت كتاب تازه تاليف انشا به اين كمبود زمان اعتقادي ندارد و در نظر گرفتن 24 جلسه را براي كتابي كه هشت درس دارد، كافي مي داند؛ گرچه حتي اگر زمان را هم كافي بدانيم، مشكلاتي كه خرازي به آن اشاره مي كند در كتاب انشا وجود دارد؛ مشكلاتي چون دور بودن متن ها از زبان دانش آموزي، جذاب نبودن متن ها و استفاده از متن هايي كه بيشتر شبيه سناريوست تا داستان.

* معلمان آماده اند؟

هميشه رسم بر اين است كه سه چهارم آموزش هاي ضمن خدمت براي كتاب هاي تازه تاليف، قبل از شروع سال تحصيلي برگزار مي شود و يك چهارم بقيه اش تا دو ماه بعد از آغاز سال. هم اكنون معلمان انشا در حال گذراندن اين كلاس هاي آموزشي هستند كه البته گذراندن اين دوره ها به معني همه فن حريف شدن معلمان در ادبيات و درس انشا نيست.

ذوالفقاري، نگران آماده نبودن معلمان است و اين پرسش را مطرح مي كند كه معلم ناتوان در نوشتن چطور مي تواند نوشتن را آموزش دهد و ايرادهاي نوشتاري دانش آموزان را بگيرد. حسيني نژاد، نيز همين نگراني را دارد و به سيكلي معيوب انتقاد دارد كه در آن معلم را آموزش نمي دهيم و او را به كلاس درس مي فرستيم و آن وقت انتظار داريم معلم ندانسته هايش را به دانش آموزان ياد بدهد.

اين نظرات، جمع بندي هاي ابتدايي تعدادي از منتقدان است كه كتاب تازه تاليف انشا را موشكافانه بررسي كرده اند؛ كساني كه با سند و مدرك نشان مي دهند كتاب انشاي نوشته شده گرچه تولدش مبارك است، اما ايراداتي دارد كه انتظارات را برآورده نمي كند. پس اي كاش اين رسم، اين بار نيز رعايت مي شد و كتاب انشا براي يك سال به طور آزمايشي تدريس مي شد و آن گاه با شناخت نقاط ضعف، كتابي استخوان دار وارد مدارس مي شد.