آفتاب يزد – راضيه وفايي : بعد از رد كردن ايستگاه تاكسي ها در خيابان اصلي ، سر در يكي از مهم ترين دانشگاه هاي تهران را مي توانستي ببيني .در امتداد آسفالت هاي خاكستري رنگ يكي از دانشكده هايش ، حجم دانشجوياني بودند كه براي انتخاب كانديد هاي شوراي صنفي‌شان ، مغضوبانه، توي سر و كله يكديگر مي كوبيدند. از جمع پر از استرسشان كه فاصله مي گرفتي ، پشت درخت هاي سر سبز و پير دانشكده ، در حياط پشتي آن، بعضي هاشان ايستاده بودند و دور از چشم حراست ، تكيه كنان به ديوار ، مشغول كشيدن سيگارهايشان بودند. چيزي كه جلب توجه مي كرد اين بود كه
غير از نوع پوشش متفاوتشان ، دختران و پسران كنار يكديگر (انگار كه دارند يك حركت رايج را انجام مي دهند ) با فراخي بال ، سيگار ها را ، دود مي كردند. تعداد دختران ، اگر بيشتر هم نبود ، كمتر هم به نظر نمي رسيد.
مي گويند زنان براي اولين بار در آمريكا ، سيگار را به عنوان كليد آزادي‌شان در دست گرفتند و در راستاي اهداف جنبش هاي
آزادي خواهانه شان ، خيابان هاي كشورشان را متر كردند و از آثار همان متر كردن‌ها ، جنبش هاي آزاديخواهانه اي نيز در كاسه جوامع در حال توسعه سنتي سرازير شد. رفتار هايي كه در اين كاسه ها، نمود يك واقعيت دروني را پيدا كردند.اين رفتار ها مي توانند منشاءهاي متفاوتي را دارا باشند.رسانه ها ، انديشه و فرهنگ عمومي و
پيامد هاي اجتماعي و سياسي كه بدون شك همه اين موارد ، بيشترين تاثير خود را از چيزي نگرفته اند ، به جز "مدرنيته".
مدرنيته به معناي تجدد خواهي همراه با پيش رفت است و آنچنان كه در دايره المعارف فارسي آمده است ، "مدرنيتيسم "، تجدد خواهي است درهمه زمينه هاي مورد علاقه انسان. از فلسفه و تاريخ و ادبيات گرفته تا روند شهرنشيني و تعاملات انسان ها با يكديگر.آبشار سرازير فرهنگي بر كشورهاي جهان سوم .از بارز ترين خصوصيات مدرنيته، توسعه ابزارهاي ارتباطي و كم شدن مرز بندي هاي جغرافيايي است .
اما، براي ارزيابي يك جامعه با خصوصيت هاي تعريف شده در مدرنيته ، مي شود راه هاي مختلفي را يافت. آنچه مورد نظر است اين است
كه سيگار كشيدن دختران از آثار فمينيسم ناشي شده از مدرنيتيسم است يا مثل پسران يك رفتار روتين اجتماعي؟
با خيلي از اين دختران كه حرف مي زني ، خودشان هم اذغان دارند كه سيگار كشيدنشان ، نمودي از يك هنجار شكني است.جالب اينجاست كه بيشتر آنان هم از تحصيلكرده هاي جامعه هستند. در واقع نقطه عطف داستان اينجاست كه طيف سيگاري دختران، امروزه مانند پسران از سنين كم شروع به كشيدن آن مي كنند، با اين تفاوت كه دختران سيگار را براي اثبات خودشان به ديگران مي كشند ، اما پسران آن را براي اثبات خودشان به خودشان. به گزارش پايگاه خبري سلامت ،سن روي آوردن به سيگار، در ميان دختران به هفده سالگي رسيده است.
با چند نفرشان كه حرف مي زدي ، نوع نگرششان به اين اعتياد را متوجه مي شدي. آن ها مشخصا از طبقه بالاي جامعه بودند. مدل لباس پوشيدن شان نمودي بود از بچه هاي دانشكده هاي هنري كه روابط آزاد تري با هم كلاسي هايشان، نسبت به دانشكده هاي ديگر داشتند. از يكي از آنها پرسيديم كه سن سيگاري شدن و علتش را برايمان بگويد .
*چند سالت بود كه شروع كردي به سيگار كشيدن؟
اولش نوزده سالم بود. يك مدت فقط پيش دوستام مي كشيدم. بعدا واسه خودم. الان سعي مي كنم كه تو جمع كمتر بكشم.
*به نظرت چرا آن قدر سيگار كشيدن بين دختران زياد شده؟
فكر مي كنم از وقتي گروه هاي دوستي دخترا و پسرا با هم اختلاط پيدا كرد، اين مسئله رايج تر شد و اينكه خيلي هامون فكر
مي كنيم كه با سيگار كشيدن ، از بقيه دخترا، تافته جدا بافته
مي شيم. انگار كه يك چيزي مد شده باشه.توي كشور هاي
ديگه ، كشيدن سيگار هيچ مزيت يا مضرّتي به جايگاه اجتماعيشون وارد
نمي كنه. يك چيز عاديه. اما توي ايران نه! اكثر روشنفكر نماها
مي كشن. آدم سنتي نديدم سمت سيگار بره.
*روشنفكر نما؟
نمي دونم. آخه من خيلي ها رو ديدم كه روشنفكرن و سمت سيگار نمي رن.
*يعني به نظرت صرف يك ژست هستش؟
آره ، دقيقا! اونايي كه مي خوان بگن ما ضد ارزشيم مي كشن. در حالي كه به نظرم اصلا چيزي از مدرنيته نمي فهمن.خيلي هاشون حتي عقايدشون هم تصنعيه. ولي خب خيلي زياد هم نيستند.
بيشتر توي تهران اينجوريه.
دختر كنار دستيش هم ، شبيه به او حرف مي زد :
*از چند سالگي شروع كردي؟
الان سه ساله ديگه. يعني از 22 سالگي.
*تنهايي سيگار مي كشي؟
اول با دوستاي خارج از دانشگاهم. بعد كه ديدم بچه هاي دانشگاه هم اهلش هستند ، با اون ها هم.
*خود سيگار بيشتر برات موضوعيت داره يا اون چهره اي كه ديگران از يك دختر سيگاري مي بينند؟
ببينيد دنياي اين دو تا خيلي از هم جدا نيستند. من خودم از اون حالتي كه سيگار بهم ميده خوشم مياد و اين باعث ميشه كه به خود سيگار هم علاقمند بشم. اما حقيقتا بخوايد بدونيد ، اون اوايل از تيپي كه بهم مي داد خوشم مي اومد، اما بعد شروع كردم كه توي تنهايي بكشم.
*به نظرت چهره ات با سيگار كشيدن بين پسرهاي اطرافت تغيير مي كنه؟ مي دوني ، مي خوام بگم شايد از اون ظاهري كه براي ديگران مي سازي، لذت مي بري.
الان مي خواستم همينو بگم. اصلا اون نگاهي كه ديگران به يك سيگاري دارن واسه اون خيلي لذت بخشه.يك حس آزادي مي تونم بهش بگم و نه حتي سركشي.
*علت شيوع سيگار رو چي مي دوني؟
ببينيد، دختر هاي الان ديگه مثل قبلا نيستند. ارزش ها عوض شده. نميگم سيگار كشيدن ارزشه، اما الان توي هر جامعه اي، اولين حسي كه يك جوان يا نوجوان پيدا مي كنه، حس استقلال و آزاديه. حالا هر چي جامعه مدرن تر باشه و زن و مرد برابرتر باشند، احساسات مشترك بالتبع زياد تر ميشه. سيگار هم همينه. وقتي دختري تفاوتي بين خودش و يك پسر نمي بينه، اون هم همين كار رو مي كنه، مسئله سر سيگار نيست!
آنچه به نظر مي رسد اين است كه نمي توان تاثير محيط و اطرافيان را در كشيدن سيگار ، ناديده انگاشت.
سيگار كشيدن براي دختران، تفاوتي را به دنبال مي آورد كه بخواهند ماهيت وجود خودشان را به نظام مردسالارانه، اثبات كنند و هر قدر كه اين حس تحسين اطرافيان و توجهشان بيشتر باشد، نور افكن سيگار كشيدن براي آنان هم بيشتر خواهد بود. شخصيت اصلي اين داستان هم كسي نيست جز، رسانه. در سينما براي
مخاطب ، دختر تابو شكن ، هميشه با سيگاري بر پشت لب ، تصوير مي شود. تيپ نيز يك ظاهر سازي ديگر خواهد بود. در جوامعي كه ثروت ، يك شخصيت اجتماعي را براي فرد مي خرد ، مارك سيگار نيز مي تواند مانند مارك كتاني ، شخصيت ساز باشد.بر مبناي دانشنامه
روانشناسي و علوم تربيتي، اعتياد داراي سه معيار است : اعتياد
در مصرف ، اثر هاي روانگردان و رفتارهاي مداوم در جست و جو ومصرف است كه سيگار داراي هر سه ويژگي مي باشد. اعتياد
به سيگار مي تواند دري باشد براي ورود به ساير اختلالات رفتاري.
از منظر رواني، فرد سيگاري در يك مقطع مشخصي سيگاري
نمي شود ، بلكه همه عوامل از دوران كودكي دست به دست هم
مي دهند تا از او فردي سيگاري بسازند.هر چه سن فرد بالاتر
مي رود ديگر براي تاثير همسن و سالانش و حتي ارائه يك تيپ خاصي از خود، به سراغ سيگار نمي رود .
بلكه اعتياد به معناي واقعي مي شود يك عادت رواني گريز ناپذير. همان چيزي كه خود دختران به آن خود آگاهي دارند و آن اينست كه بعد ها تنهايي كشيدن آن را به در جمع كشيدنش، ترجيح داده اند! و حالا تصور كنيد براي زنان به دليل قوي بودن قوه احساساتشان ،ترك كردن آن به مقدار سخت تر خواهد بود.البته صرف تابو شكني اجتماعي را نيز نمي توان به همه تعميم داد. بحث فعلي به نام
"تجربه كردن " نيز در سنين پايين مطرح است همان طيف به دليل نگراني از پس زده شدن هاي اجتماع هم ، در ترس و تنهايي خود ،
پك هاي سريع‌تري به سيگار هايشان مي زنند و به استناد سايت سلامت ،
به دليل رسيدن نيكوتين بيشتر ، در معرض خطر بيشتري نسبت به مردان قرار مي گيرند.
سيگار كشيدن زنان ، ناشي از تصورات ته مانده جامعه نيمه مدرنيته اي است كه اغلب بي پايه اند.خوب است ، در اين آشفته بازار سياست ، جايي كه فرهنگ و اجتماع دارد مي شود اولويت دوم افراد و منفعت طلبي ها به جهل عمومي كشور ، بيشتر دامن مي زنند ، بخواهيم كه زخم هاي اين چنيني را باز كنيم و به جاي پس زدنشان و گريز از چالش هايي مانند مدرنيته ، به فكر حل كردن آن ها در ميان فرهنگ كشورمان و درمانشان باشيم.