عصر ايران/ متن پيش رو در عصر ايران منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
در جريان معرفي وزراي پيشنهادي به مجلس شوراي اسلامي، رئيس جمهور تنها از يك وزارتخانه با عنوان "مهم ترين و بزرگترين وزارتخانه" ياد كرد. صرف نظر از اين تلقي درست ، واقعيت اين است كه آموزش و پرورش هنوز در حوزه عمومي و گفتمان غالب و مسلط كشور جايگاه "مهم ترين" را پيدا نكرده است كه شايد بخشي از اين ضعفِ گفتماني به بحران ناكارآمدي و كيفيت پايين آموزش و پرورش مربوط باشد.
توصيف و تاكيد دكتر روحاني از اين نهاد "استراتژيك و زيربنايي" را غنيمت دانسته و به هشت ضرورت تحولي در اين "مهم ترين وزارتخانه" به اختصار اشاره شده است:
يكم
جوانگراييِ، نوسازيِ مديريتي و تربيت مديران جوان. در حال حاضر آموزش و پرورش هم در تفكر مديريتيِ حاكم و نيز از نظر سنِ مديران، سالخورده و كهنسال اداره مي شود.
دوم
كوچك و چابك سازي ستاد و بخش هاي اداري و به حداقل رساندن بروكرارسي و تشريفات زايد اداري وزارت آموزش و پرورش
سوم
حساس سازي افكار عمومي براي پيوند با آموزش و پرورش، ارتقاء ديپلماسي رسانه اي و پايان بخشيدن به انزوا، ركود و تنبلي نظام ارتباطي آموزش و پرورش
متاسفانه آموزش و پرورش نتوانسته با بهره گيري از نوآوري هاي ارتباطي و رسانه اي جديد خانواده ها و لايه هاي اجتماعي را با خود همراه سازد.
چهارم
تقويت مدرسه، ماموريت اصلي آموزش و پرورش از ابتدا تا انتها بايد در مدرسه اتفاق بيفتد.
مدارس در حالت احتضار به سر مي برند. مدير مدرسه اختيار ندارد و فقط بايد جواب بخشنامه بدهد. معلم انگيزه كافي ندارد، آزمايشگاه و كتابخانه و تجهيزات ورزشي مدرسه ضعيف است، مربي پرورشي براي اردو و جشن و بازديد علمي فرهنگي، منابعي ندارد، معاون مدرسه با دهها مانع و كمبود براي پشتيباني از برنامه هاي علمي و تفريحي و آموزشي مواجه است. هر دانش آموز، كلكسيوني از سوالات فردي، خانوادگي، رواني، جسمي و مسائل دوران بلوغ است اما مدرسه مشاور ندارد. فرزندان ما با انبوهي از "نياموخته ها" وارد جامعه بزرگسالان مي شوند.
هواي بسياري از كلاس ها در گرما، گرم و در سرما سرد است. معلمان درگير مطالعه و توسعه حرفه اي خود نمي شوند چون انگيزه كافي ندارند، در برنامه هفتگي مدرسه جايي براي ساخت يك وسيله يا فرصتي براي تماشاي فيلم و نقد آن نيست، كوله مدرسه بچه ها پُر است از محصولات رنگارنگ و زيباي مافياي محترم كنكور! بمباران كلاس هاي تست زني براي مهندس و دكترشدن، فرصتِ زندگي را از دختر و پسرها گرفته.
پنجم
تنوع آفريني در تأمين منابع مالي آموزش و پرورش و رفع موانع قانوني. آموزش و پرورش از ثروتمندترين دستگاه هاي اجرايي كشور است اما به شدت دچار بدمديريتي و بهره وري پايين است و از خلاقيت، نگاه درون زا در توليد ثروت فقير است. به عبارتي چاه نفت دارد اما دانش استخراج و فرآورده سازي ندارد.
ششم
بازنگري در هدف و مأموريت آموزش و پرورش، بين نياز نسل جديد با محتواي آموزش رسمي فاصله بسيار افتاده. اهدافي كه در ماموريت هاي آموزش و پرورش رسمي تعريف شده با واقعيت هاي روز و مسير جاري زندگي دانش آموزان و خانواده ها متفاوت است. سال هاست آموزش و پرورش، سليقه ي بخشِ حداقلي جامعه براي بخشِ حداكثري جامعه نسخه و برنامه مي چيند. به عبارتي هنوز آموزش و پرورش ما هنوز حداكثري و مردمي نشده!
هفتم
بازكردن درهاي آموزش و پرورش به روي تجارب و فن آوري هاي نوين جهاني. فهمِ رايج از تكنولوژي آموزشي در كشور، نارس و ناقص است. فهمِ رايج از تكنولوژي آموزشي، استنباطي ابزاري و سخت افزاري است حال آن كه تكنولوژي آموزشي، دانشي براي تسهيل يادگيري است چه با تخته هوشمند چه بي تخته هوشمند! هنوز ذهنيت غالب اين است كه اگر چند دستكاه رايانه و ويدئو پرژكتور در مدرسه مستقر شد مدرسه هوشمندسازي شده! ما حتي تجارب موفق آموزشي دنيا مانند فنلاند و ژاپن و ... را هم از دريچه تجهيزات سخت افزاري مي بينيم در صورتي كه موفقيت اين كشورها مرهون تغيير نگرش و روش آموزش است. و اين همان مفهوم درست تكنولوژي آموزشي است.
هشتم
خداحافظي با مديريت هاي ناكارآمد و گذشته گرا. خوشمان بيايد يا نيايد، ميوه و محصول تفكر مديران سه دهه گذشته كيفيت آموزشي و رتبه سه رقمي ما در دنياست! هنوز معلوم نيست ريشه اصرار بر ماندگاري مديران سالخورده در راس بخش هاي اجرايي ستاد آموزش و پرورش چيست؟ مديران پيشكسوت خوبست در جايگاه مشورتي قرار گرفته به مديران جوان ياري برسانند. در حال حاضر پيرسنيِ مديريتي جلوي تكان و تحول در آموزش و پرورش را گرفته است.
*مصطفي نظري