به نام خدا
تعمقي بيشتردر مورد برخي از مشكلات و چالشهاي بر سر راه وزا رت آموزش و پرورش

باسلام و سپاس مجدد خدمت مديريت محترم رسانه فرهنگيان نيوز بخاطر ايجاد زمينه بحث و تبادل نظر بين فرهنگيان كه قطعا مورد عنايت مسئولان وكارگزاران وزارت آموزش و پرورش و فرهنگدوستان قرار ميگيرد لازم آمده ومي آيد همكاران محترمي كه تجارب بيشتري در زمينه برنامه ريزي و اجرا دارند از چنين زمينه و فرصتي استفاده بيشتري بنمايند و نظرات و پيشنهادات خود را در جهت تحقق اهداف آموزش و پرورش ارائه نمايند . اذا براساس چنين فرضي حقير نيز لازم مي بينم تا آنجايي كه اطلاعات و تجربه دارم نظرات وپيشنهاداتي براي تحليل و نقدو برسي عزيزان همككار اعم از مسئولان وكارشناسا و معلمان گرمي ارائه نمايم .
بايد پذيرفت كه آموزش و پرورش رسمي ما به ميزان قابل توجي دچارنارسايي و مشكلات مزمن ميباشد كه ريشه در سالهاي دراز دارد تغيير هراز گاه در شيوه هاي اجرايي آنهم درمحتواي كتابهاي درسي و آيين نامه هاي و دستورالعملها هرچند تاحدودي موثر است لكن آنگونه كه بايد راهگشا نيست و متضمن تحولي در نظام تعليم وتربيت ميباشد كه توجه و عمل با تعمق بيشتروهمه جانبه درراستاي سند تحول آموزش و پرورش در برنامه ريزي و اجرا لازم مي آيد . تجارب سالهاي نسبتا دراز من و چه بسا بسياري از همكارانم در عرصه آموزش و پرورش اين گمان حتي اين باور را در ما بوجود آورده است كه مشكلات آموزش وپرورش معلول دودسته كلي زير است :

الف : مشكلات فرايندي كه رفع يا حتي كاهش آنها ازعهده وزارت آموزش و پرورش خارج است.
اين دسته ازمشكلات ، آموزش وپرورش را با چالشهاي بيشتري روبروكرده وروبرو مينمايد .ازجمله :
- كميسيون آموزش و پرورش مجلس كه مآلا متشكل از نمايندگان محترم خبره در زمينه هاي آموزش و پرورش ميباشند به يقين نقش اصلي را در بررسي برنامه هاي وزير پيشنهادي رياست جمهوري بعنوان موافق ومخالف با بررسي تخصصي تر مي توانند داشته باشند و قطعا راه را براي راي اعتماد ساير نمايندگان محترم يعني نمايندگان ساير كميسيونها هموار تر خواهندنمود ونيز ضروري به نظر ميرسد ، سئوال يا طرح استيضاح نيز از وزير براساس يافته هاي تخصصي اين عزيزان با بهره مندي از نظرات ساير نمايندگان صورت گيرد . كه از ديرباز آنگونه كه بايد نبوده وبعضا توسط برخي از نمايندگان ساير كميسيونها صورت گرفته است .
- همكاري واحساس مسئوليت مشترك كمتري جهت ايجاد زمينه مناسب تر ازسوي برخي از دستگاهها وسازمانها با وزارت آموزش وپرورش كه گويي بعضا تكفل كل نظام تعليم وتربيت را برعهده وزارت آموزش وپرورش ميدانند از ديگر مشكلات فرايندي است درحاليكه اين نهاد نيازمند توجه و همياري بيشتر تمامي دستگاهها و سازمانها ميباشد تا قادر باشد اهداف مترتب بر نظام تعليم وتربيت را از رهگذر آموزش و پرورش رسمي تا پايان مقطع متوسطه دنبال نمايد و به وظايف خود بگونه اي عمل نمايد تا دانش آموزان براي ورود به جامعه تحصيلي بالاتر وياكسب مهارتهاي لازم براي شركت فعال در بازار كار آمادگي لازم داشته باشند .
- كارگزاران محترم آموزش عالي و آموزش وپرورش در فرايند آموزش وپرورش رسمي يا آكادميك هماهنگي وهمراستايي گمتري داشته و دارند .لذا براي تحقق چنين هماهنگي و همراستايي نگرش كاملتر سيستمي لازم است
- نامتوازن بودن وتفاوت چشمگير حقوق ومزاياي معلمان شاغل و بازنشسته با سا ير كاركنان حتي در دسنگاهها وسازمانهاي دولتي مانع جذب ونگه داشت نيروهاي نخبه ومتعهد درآموزش وپرورش ميشود .واصلاح يا ترميم آن در صلاحيت واختيار وزارت آموزش وپرورش نيست وقطعا پيشرفت و كيفيت آموزش و پرورش را به حد انتظار نمي رساند .
- برنامه ريزي آموزشي ودرسي براساس استانداردهاي فضا ، تجهيزات ونيروهاي انساني مورد نياز حتي با پيش بيني امكانات واستفاده بهينه از آنها صورت ميگيرد كه بايد صورت گيرد لكن .لحاظ ننمودن بودجه مناسب براي وزارت آموزش و پرورش آنهم براي عموم مدارس گرچه ساير اركان آموزش فراهم باشد ، برنامه ها و اجراي آموزشها را در عمل با مشكل روبرو مي نمايد .
- عدم آمادگي برخي از وروديها به مدرسه به دليل ضعف مالي وفرهنگي خانواده ها ، معلمان ، را باچالش بيشتري روبروميكند .
- عدم آشنايي بسياري از خانواده ها نسبت به رسالتي كه در پرورش كودكان خود از بدو تولد تا سن شروع مدرسه كه دوره اساس تعليم وتربيت و آماده نمودن آنان براي ورود به مدرسه است موجب ضعف و عدم آمادگي وروديهاي مدرسه ميگردد كه قطعا نيازمند آموزشهاي همگاني لازم از سوي رسانه ها ي گروهي ، دستگاههاي فرهنگي و سازمانهاي ارشادي مي باشند .
- ومواردي اينچنيني كه رفع و رجوع آنها مستقيما از عهده وزارت آموزش و پرورش برنمي آيد
علي ايحال وزارت آموزش وپرورش در رابطه با اين مشكلات فرايندي كه معمولا ساري وجاري بوده وميباشد بايد حداكثر تلاش را براي استفاده بهينه ازامكانات موجود بنمايد ومي نمايد لكن به دليل اينگونه تنگناهاي فرايندي نتايج قابل انتظار حاصل نگرديده واگر سياستهاي لازم بعمل نيايد بعيد به نظر ميرسد راضي كننده باشد .
ب : مشكلات داخلي آموزش وپرورش
اين دسته از مشكلات مربوط به ساختار داخلي وزارت آموزش و پرورش و بعضا عدم تعامل واحساس مسئوليت مشترك بين برخي از حوزه ها وبخشها ي ستادي است كه اگر مشكلات فرايندي نيز برطرف شود اين قبيل مشكلات مانع پيشرفت خواهد بود :
- نگاه تخصصي ومهارتي به آموزشها بدون هماهنگي وجلب حمايت دستگاهها وحتي دانشگاهها نسبت به به آموزشها ، درحاليكه وظايف وزارت آموزش وپرورش بعنوان يكي ازنهادها ، آموزش وپرورش رسمي عمومي تا پايان دوره متوسطه است تا فراگيران براساس نياز دانشگاهها وبخش اشتغال آماده آموزش براي مرحله بعدي كه دانشگاه و سازمان آموزش فني وحرفه اي و بنگاههاي خدماتي وتوليدي ميباشند شوند .لذا بدون هماهنگي بادستگاهها و سازمانهاي ذيربط ونياز سنجي كامل ، برنامه ريزيهاي آموزشي ومهارتي در اجرا بامشكل روبرو ميشود ودر واقع نگرش سيستمي بر نظام آموزشي آنگونه كه بايد حاكم نميگردد زيرا بعنوان مثال : .
هنرستانهاي فني ما بجاي آموزشهاي فني به شيوه تكنيكال وعمومي درهررشته به بخشي از گرايشها توجه دارد . درواقع آموزشها بايددر درجه اول پيش نياز دوره كارداني جهت تربيت تكنيسين باشد . يا حداقل هنرجويان با آموزش عمومي دريكي از زمينه ها آمادگي پيداكند كه توسط بنگاههاي توليد ي ياخدماتي ، سازمانها ودستگاههاي ذيربط يا آموزشهاي آزاد سازمان آموزش فني وحرفه اي اموزش مهارت يا تخصصي ببيند .زيرا وزارت آموزش وپرورش تعهد ارائه آموزش و پرورش رسمي عمومي را برعهده دارد . متكفل اشتغال نيست لكن با وضعيت گذشته وكنوني هنر جويي كه كه خروجي هنرستان است به عنوان مثال در رشته برق كه گرايشهاي مختلف داردبه نظر ميرسد نه ماهر است ونه آماده انتخاب يكي ازگرايشهاي برق براي آموزش تكنيسين .البته اين فرضيه منضمن تحقيق و بررسي ميداني علمي است .
با عنايت به اينكه آموزش وپرورش متكفل اشتغال افراد ديپلمه نيست وآموزش عمومي اعم از مورد نياز دانشگاهها و آموزش فني وحرفه اي سازمانهاي ذي ريط را برعهده دارد . كارگزاران تغيير نظام آموزش متوسطه برآن شدند كه براي آن دسته از دانش آموزان كه توانايي يا علاقه ادامه تحصيل در شاخه نظري يا هنرستانها به شيوه تكنيكال را ندارند وبراي اينكه هزينه مضاعفي به خانواده ها ودولت تحميل نشود سياست آموزشهاي شاخه كاردانش را پيشنهاد واعمال نمودند . به نحوي كه آموزشهاي دروس عمومي برعهده وزارت آموزش وپرورش باشد وبا استفاده ازسيستم آموزشي دووال ، اموزشهاي مهارتي براساس استانداردهاي دستگاههاي متولي در واحدهاي آموزش مهارت ازجمله سازمان آموزش فني وحرفه اي وهريك از دستگاهها وسازمانهايي كه نيازمند كارگرماهر و باسواد درحد ديپلم متوسطه ميباشند صورت گيرد . براين اساس درسال هفتاد ويك هيات محترم وزيران مصوبه اي ابلاغ نمود كه كليه دستگاهها وسازمانهاي وابسته به دولت موظف شدند نسبت به اعلام استانداردهاي مهارت وپذيرش دانش اموزان براي آموزشهاي مهارت با وزارت آموزش وپرورش همكاري نمايند كه درواقع مي توانست همكاري و هماهنگي لازم بين وزارت آموزش وپرورش با دستگاهها زمينه مناسبي باشد براي تامين نيروهاي ماهر و مورد نياز لذا براين اساس توافقنامه هايي با كليه دستگاهها وسازمانها ذيربط منعقدگرديد و بيش از هزار ودويست مورد استاندارد مهارت در رشته هاي شغلي متعدد ومتنوع تعريف شد وما هنرستانهاي كاردانش جوار كارخانه ها را با مدير ومعلم مقيم داشتيم . لكن اولا بخاطر اينكه اين مصوبه پشتوانه قانوني مجلس را نداشت ودستگاهها و سازمانها بتدريج همكاري هاي خود را كاهش دادند و حتي مدارس جوار كارخانه نيز به تعطيلي كشيده شد .. ، لذا متاسفانه اين سياست مناسب چون برخي ازسياستها گرفتار سلايق شخصي افراد ي شد و بنا براين گذاشتند كه آموزشهاي مهارتي براساس استانداردها ، درهنرستانهاي كاردانش انجام پذيرد وبديهي بود عدم امكانات اعم از فضا ، تجهيزات ونيروهاي متخصص آنهم براي آموزش در رشته هاي متعدد و متنوع باعث شد به آموزشهايي پرداخته شود كه نه تكنيكال است ونه وكيشنال وكمتر متناسب بانياز بخش اشتغال وما همچنان متهم هستيم كه محصولي جز مدرك ديپلم و ديپلمه هاي بيكار نداريم .
- عدم هماهنگي بين برخي از معاونتهاي وزارت.به نحوي است كه ،تامين تجهيزات وامكانات ، آموزشهاي ضمن خدمت ،تامين نيروي انساني براساس نياز واستاندارد برنامه هاي درسي وتمهيد چنين امكاناتي براي بخش پژوهش وبرنامه ريزي با مشكل روبرو شده وميشود وبعضا نيازمند چانه زني هاي بي نتيجه است .
با عنايت به اينكه آموزش وپرورش تاپايان دوره متوسطه ، عمومي است . ومدرك تحصيلي در كليه مناطق ارزش همسان بايد داشته باشد وبرنامه ريزي آموزشي ودرسي نيز بگونه متمركز صورت ميگيرد ، تقويم تحصيليمناسب و نيازهاي منطقه اي بخصوص براي آموزشهاي فني حرفه اي وكاردانش كمتر مورد توجه قرار گرفته است .
- آموزش و پرورش رسمي عمومي نيازمند امكانات بالسويه در عرص كشور است كه متاسفانه امكان چنين سياست والزامي وجود نداشته و ما درناراحتي مناطق به اصطلاح محروم به سر مي بريم ومتضمن سياستهاو راهكارهاي مناسبي است كه بايد در ميان مدت و حتي بلند مدت اعمال گردد .
- بسياري ازمعلمان از بدو استخدام تا اواخر دوره خدمت ، ازآموزشهاي ضمن خدمت به دورمانده اند و به اصطلاح به روز نيستند وبا تكنولوژي آموزشي آشنايي كمتري دارند . لذا ضمن آموزشهاي بدو استخدام ضرورت آموزشهاي ضمن خدمت هرچند كوتاه مدت باشد براي آنان حتمي به نظر ميرسد . لذا لازم مي آيد ذ از جانب معاونت محترم تامين وتربيت نيروي انساني اهتمام بيشتري دراين زمينه بعمل آيد .
- حفظ ونگه داشت نيروي انساني واجد شرايط در آموزش وپرورش به دليل نابرابري حقوق ومزايا خدمات رفاهي ، بيمه ودرمان و.... در مقايسه با كاركنان برخي از دستگاهها با مشكل روبرو بوده وميباشد . به اصطلاح فرار برخي ازنيروهاي نخبه از وزارت آموزش وپرورش ازطريق اخذ احكام ماموريت به ساير دستگاهها مبين ا ين مشكلات است . بايد آمار افرادي كه به نحوي از انحاء جذب دستگاههاي ديگر شده اند را احصاء نمود تا به عمق چنين معضلي در آموزش وپرورش توجه بيشتري شود .
- تغييرات در نظام آموزشي مبتني بر پژوهش علمي نبوده وهرچند مدت بخصوص براساس سليقه اي ، حكم تغيير بربخشي از آنچه بوده است داده شده . نقش سازمان پژوهش وبرنامه ريزي آموزشي دراين رابطه بتدريج كمرنگ وكمرنگ تر شده است ونظام آموزشي حداكثر هر چهارسال يكبار با لطمات ناشي از تغيير بدون پژوهش علمي روبرو بوده است واين بدان معني است كه دانش آموزان همواره درخسران به سربرده وراهي جامعه شده اند ومتاسفانه جامعه نيز عادت نموده ونسبت به اين تغييرات وچوني وچرايي آنها حساس نيست.لذا ضرورت تخقيق علمي وبازشناسي سياستهاوبرنامه ها وهمچنين تعديل نظر درآنها حتمي به نظر ميرسد . .
مواردي كه به عرض رسيد ازجمله برخي از مشكلات فرايندي و داخلي بود.. اينجانب وظيفه دانستم درحد بضاعت خود محتصري در رابطه بايدها ونبايدها كه به نظر997233م رسده مطرح نمايم بديهي است فرهيخته گان فرهنگي قادر خواهند بود نظرات و پيشنهادات مناسب تر وراهگشايي را از طريق رسانه فرهنگ نيوز به منظور همدلي و همفكري با مسئولان محترم وزارت آموزش و پرورش درميان بگذارند .
بسيد محمود مشايخي .بازنشسته حوزه ستادي آموزش وپرورش وچالشهاي بر سر راه