به مناسبت 26 مهرماه روز تربیت بدنی و ورزش

به قلم: محسن اکبری

بیست و ششم مهرماه در تقویم کشورمان به نام روز «تربیت بدنی و ورزش» نامیده شده است. این روزها، در جامعه اسلامی، بسیاری از بودجه ها و نیروهای انسانی در این راه صرف شده و بخش کلانی از پتانسیل اجتماع، درگیر این امر هستند.

امّا متأسّفانه مفهوم واقعی و مسمّای حقیقی «ورزش و تربیت بدنی» مثل بسیاری از مفاهیم دیگر، به سمت و سویی غیر حقیقی رفته و هدف اصلی از وجود آن در لابلای انحراف ها گم شده است که باید آگاهان جامعه با توجّه به مبانی عقلانی وحیانی اسلام، حقیقت مفاهیمی اینچنینی را تبیین و جلوی انحراف را بگیرند.

ورزش در اسلام، هدف نیست، بلکه وسیله ای است برای نیل به هدفی بزرگ؛ انسانی که می خواهد زیستن خود را بر پایه «سبک زندگی اسلامی» بنا نماید، باید برای هدف نهایی خویش که همان سعادت و خوشبختی دائمی و ابدی است، از تمام وسائل مشروعه و ابزار دین پسند، برای رسیدن به این هدف والا استفاده کند.

آری! بر طبق قوانین سبک زندگی اسلامی، ابزاری که برای رسیدن به این هدف می تواند کمک یار انسان باشد، باید با هدف نهایی و غایت وجودی انسان، متناسب و داخل در محدوده قوانین شرعی باشد.

در اسلام، غرض اصلی از ورزش، پرورش جسم، تقویت بدن و قوّت مقاومت اعضاء و استقامت و حفظ تناسب اندام، و خلاصه، فواید و منافع جسمی، ‌بلکه روحی آن است که مطلوب و مورد سفارش است.

نگاهی به روایات پیامبر گرامی اسلام و اهل بیت بزرگوارش در باب ورزش؛ اهداف و انواع آن می تواند به عنوان «قانون اساسی» در امر ورزش تلقّی شود و از ورود انحراف ها به مفهوم و مسمّای ورزش جلوگیری نماید.

در بیان هدف از تقویت قوای جسمانی که یکی از بهترین راه های آن ورزش کردن است، از باب نمونه امیرالمؤمنین علی علیه السلام در دعای کمیل به خداوند متعال عرضه می دارد «قوّ علی خدمتک جوارحی» یعنی ای خداوند متعال، تمام اعضا و جوارح بدن من را برای خدمت به خودت قوی فرما. پس معلوم می شود هدف از تقویت قوای جسمی و تربیت بدنی باید خدمت و اطاعت الهی باشد.

امام عزیز امّت هم بارها در جمع ورزشکاران به این نکته مهم اشاره داشته اند که باید ورزش، اسلامی باشد و توأم با مجاهده و تهذیب نفس. به طور نمونه ایشان در جمع وزرشکاران در21  آذر 1360 فرمودند:

«مهمّ این است که در کنار این پیروزی ها همان‏طور که توجه داشتید و دارید؛ ان شاء الله پیروزى بر نفس خودتان هم داشته باشید. پهلوانها از سابقِ ایام، اینها که در زورخانه‏ها آن وقت [ورزش‏] مى‏کردند، توجه خاصى به اسلام داشتند، مخصوصاً، در صحبت هایشان، در کارهاشان همه با ذکر خدا و ذکر امیرالمؤمنین سلام الله علیه توأم بود و این در روحیه هایشان تأثیر داشت.»

مقام معظم رهبری هم بارها به موضوع مهمّ ورزش ارزش مدار اشاره فرموده اند؛ به طور نمونه ایشان در دیدار هیئت وزیران در تاریخ 8/6/1375 فرمودند: «... در تمام کارهایی که نسبت به این نوجوان مستعد آماده‌ای که شما برای او فکر کردید که در آینده، یک انسان ممتاز معنوی و مادی و علمی و دینی شود، بایستی آن هدف را فراموش نکنید. یعنی اگر در ورزش او، مثلاً شما طوری او را در میدانی از میدان های ورزش بردید که دچار انحطاط اخلاقی شد، این دیگر آن نخواهد شد که شما می خواهید...»

پس هدف از ورزش و تقویت قوای جسمانی، همانا اطاعت الهی و عبادت آفریدگار مهربان است و هر ورزش و عملی در ورزش که انسان را از این هدف دور کند؛ مضرّ و باید از صحنه ورزشی جامعه اسلامی محو شود.

انواع ورزش هایی هم که در اسلام سفارش شده است، در افزایش توانایی انسان جهت نشاط در عبادت و اطاعت الهی، مفید است مثل تیراندازی، شنا و ... امّا متأسّفانه تصویری که امروزه از اهداف ورزش و مسمّای آن در اذهان بعضی افراد منعکس است، غیر از این تصویر اسلامی است.

حال که به فرموده مقام معظم رهبری «سبک زندگی اسلامی» باید ترویج شود و قانون اساسی زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی ما بر اساس آموزه های اسلامی باید بنا گردد، بایستی دست نیاز به سوی علمای دین و کارشناسان مذهبی دراز کرد، و قانون «سبک ورزش اسلامی» که مبتنی بر عقل و آموزه های وحیانی است را از آنها درخواست نمود.

باید دید آنچه در جامعه امروز ما می گذرد مطابق با سبک ورزش اسلامی است یا خیر؟

باید دید آیا پرداختن به همه ورزش هایی که الان معمول شده و بودجه های کلان برای آن صرف می شود، مطابق قانون سبک ورزش اسلامی است یا خیر؟

باید دید آیا در سبک ورزش اسلامی که هدفش ورزش کردن و تقویت قوای جسمانی برای طاعت الهی است، جایی برای تماشای خالی ورزش که نقشی در تقویت قوای بدنی ندارد بلکه در برخی موارد موجب تضعیف آن می شود وجود دارد یا خیر؟

باید دید بی اخلاقی هایی که در برخی ورزش ها دیده می شود، مطابق قوانین عقلی و دینی سبک ورزش اسلامی است یا خیر؟

باید دید این همه تعریف و تمجید از ورزشکاران و اعطای امتیازات به آنها و در مقابل کم اعتنایی به نخبگان علمی با سبک اسلامی ورزش سازگاری دارد یا خیر؟

باید دید ورزش بانوان آن هم تا حدّی که پوشش آنها در مقابل نامحرم با نظرات مراجع تقلید تطابق ندارد، چه جایگاهی در قانون سبک ورزش اسلامی دارد؟

باید دید نشان دادن ورزش مردان در رسانه هایی که مخاطبان آن زنان هم هستند و نیز نشان دادن ورزش زنان در رسانه هایی که مخاطب مرد هم دارند، تطابق با این قانون دارد یا خیر؟

و هزارها هزار ملاحظه دیگر که باید در این روز که به نام روز تربیت بدنی نامیده شده است، اولویت تصمیم گیران و برنامه ریزان، درخواست پاسخ به این سؤال ها از نظر متخصّصان سبک زندگی اسلامی یعنی کارشناسان دین باشد.

به هر حال، امر ورزش و ترویج آن در جامعه، بسیار کار ظریف و دقیقی است و برنامه نویسان و دست‌اندرکاران آن باید افراد متعهدّ و وارد به مسائل دینی و روانی، مجرّب و آزموده باشند و چنان نکنند که به اسم ورزش و تربیت بدنی، همه جوانان و نوجوانان را سرگرم چیزی نمایند که آنها را از کار و تلاش و تحصیل باز دارد.