تشکل های صنفی فرهنگیان; بودن یا نبودن مسئله این است!
حسین طاهری فرد کارشناس ارشد جامعه شناسی

انسان موجودی اجتماعی است و برای زندگی در جامعه، نیاز به ارتباط با انسان‌های دیگر دارد. امروزه در همه جوامع اعم از توسعه یافته و یا در حال توسعه، شاهد گسترش ارتباطات اجتماعی هستیم. واژه ی تشکل به یک گروه بندی اجتماعی گفته می‌شود که برای پی گیری و تحقق هدفهای صنفی و شغلی یا سیاسی خود کوشش می کنند. از اینرو می توان گفت که یک گروه‌بندی اجتماعی از نظر علم جامعه‌شناسی ترکیب منظم و سازمان‌ یافته‌ای از اشخاص هستند که با مردم پراکنده و یا توده‌های غیر منسجم اجتماعی فرق جامعه‌‌شناختی دارند. زیرا حرکت توده‌های سازمان نیافته و یا فاقد تشکل و بی‌انسجام، اثر کمی در نظام جامعه دارد.
کانون ها و تشکل های صنفی بعنوان سازمان‌های مردم‌نهاد وظیفه نظارت کامل و همه‌جانبه بر دولت و مسئولان دارند و از این طریق دموکراسی برقرار می‌شود. در کشورهای توسعه یافته سازمان‌های مردم‌نهاد امتحان خود را پس داده‌اند و تا جایی قدرت دارند که احزاب و سیاستمداران به آنها اقتدا می‌کنند. سازمان‌های مردم‌نهاد وجدان بیدار جامعه هستند و جامعه از طریق فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد واکسینه می‌شود. فعالیت‌های پژوهشی در سازمان‌های مردم‌نهاد بسیار مهم است و باید فعالان در سازمان‌های مردم‌نهاد بتوانند از دستاوردهای پژوهشی سایر نهادها استفاده کرده و خودشان یافته پژوهشی تولید کنند.
تشکل های صنفی فرهنگیان کشور از سالهای پایانی دهه 70 پا به عرصه ی وجود گذاشتند و در مدت حیات 15 ساله خود، سیاست های دولت ها و مجالس مختلف را در قبال آموزش و پرورش تجربه نمودند. این دولت ها و مجالس، علیرغم سردادن شعار های جذاب و دادن وعده ی برآمدن روزگار خوش برای فرهنگیان، در عمل اراده ای برای اصلاح سیستم تعلیم و تربیت نداشتند. تلاش کنشگران صنفی و مدنی فرهنگیان در راستای کشاندن مساله آموزش و پرورش به عرصه عمومی با بی تدبیری به عنوان حربه ای در دست مخالفین مورد بهره برداری قرار گرفت. دولتمردان و مجلسیان با وجود اشراف بر خواسته ی اصلی فرهنگیان که کاملاً صنفی، غیر سیاسی و معطوف به تأمین نیاز های اولیه شان بود، برای پاسخ گو نبودن ساده ترین شیوه ی اتهام زنی و وابستگی به جریان سیاسی مقابل را برگزیدند.
گرچه خط و مرز مشخصی را هرگز نمی توان بین امور صنفی با مسایل اجتماعی و سیاسی تصور نمود با این حال طیف صنفی کانون معلمان خود را تشکلی غیر دولتی، غیر سیاسی، غیر تجاری و غیر انتفاعی که اهداف خود را بر بهبود کمی و کیفی آموزش و پرورش کشور، اصلاح فرهنگ جامعه و احقاق حقوق دانش آموزان و معلمان متمرکز کرده می داند. این تشکل همواره کوشیده است به هیچ جناح سیاسی و حکومتی وابسته نباشد.
حرکت های صنفی فرهنگیان، در این سال ها، حرکتی اصیل و برآمده از اراده ی جمعی معلمان کشور و در چهار چوب قوانین جمهوری اسلامی بوده است. کنشگران صنفی و مدنی فرهنگیان با استفاده از فضای باز ایجاد شده به تلاش خود برای رفع تبعیض نسبت به فرهنگیان و رساندن صدای خود به گوش مسولان پرداختند. چیستی کار صنفی در گستره آموزش ‌و‌ پرورش در میان فعالان مستقل مدنی و تشکلهای صنفی فرهنگیان یکی از موضوعات چالش ‌برانگیز میان کنشگران این صنف بوده است. چالش هایی که به اختلاف هایی دامنه دار و آسیب رسان و ناخوشایند مبدل شده و باعث پدید آمدن اشتقاق های گوناگون شده است.
بدون تشکل صنفی، تشکلی که قادر باشد خواسته های معلمان را به صورت معقول، قانونی و کارشناسی شده به گوش مسئولان برساند نمی توان مطالبات صنفی را در جوامع امروزی پیگیری نمود. کانون های صنفی معلمان و تشکل های همسو با آن متاسفانه با همه تلاشها و زحماتشان در این راه موفق نبودند. متاسفانه چالش های ایجاد شده بین کنشگران مدنی و صنفی باعث پسرفت و بی تفاوتی بدنه فرهنگیان نسبت به فعالیت های صنفی این گروه گردیده است. اعضای قدیمی کانون ها و انجمن های صنفی بخاطر سالیان طولانی در عرصه فعالیت صنفی و هزینه های پرداخت شده خود را در این مسائل محق و معلمان را وامدار خود می دانند و حاضر به پذیرش انتقادات نسبت به عملکرد ضعیف کانون های صنفی معلمان و تشکل های همسو نیستند.
زمان آن رسیده است که کنشگران صنفی و مدنی روشن‌تر به این موضوع چالش ‌برانگیز ورود کنند. پس از فضای باز بوجود آمده تشکل های صنفی تحت عناوین کانون، انجمن و شورا شروع به رشد کرده و بدون کار کارشناسی و آشنایی دقیق از ضوابط و مقررات، اهداف و کارکرد کانون ها فقط با رویکرد احساسی نسبت به خلاء کمبود تشکلی جهت احقاق ظلم رفته بر فرهنگیان در شهر ها و شهرستانها ایجاد شدند و توانستد تعدادی از همکاران را به خود و فعالیت های صنفی جذب نمایند که بخاطر عدم توانایی و شایستگی بعضی از مسولان کانونها این همراهی و همکاری به سردی گرائید. یکی دیکر از دلیل عدم اقبال بدنه عظیم فرهنگیان به تشکل های صنفی را می توان ورود به مباحث و موضوعاتی خارج از حیطه فعالیتهای صنفی دانست. حال که کمی از فضای احساسی آن زمان دور شده ایم، می توان نسبت به نقد منصفانه آنها اقدام نمود. تعدد کانون ها بدون ساز و کار مناسب نه تنها کمکی به احقاق حقوق فرهنگیان نکرده است بلکه هماهنگی و همکاری بین آنها را به معظلی جدی مبدل نموده است.
کانون های صنفی بخاطر تفکر حاکم در سالیان متمادی و عدم شفافیت در همه زمینه ها نتوانستند قاطبه معلمان را راضی به حمایت از خود نمایند و با از دست دادن مشرعیت خود، توان چانه زنی با مسولان را نیز از دست داده اند. اصرار بر برخی مواضع غیر ضروری باعث برخورد های قضایی و امنیتی با بعضی از فعالان صنفی شده که موجی از ترس و نا امیدی در بین سایر معلمان مشتاق ایجاد نموده که خود باعث انزوای بیشتر کانون های صنفی و از دست دادن حمایت و پشتوانه حدود یک میلیون فرهنگی جهت بالابردن قدرت چانه زنی فعالان صنفی در مقابل مسولان شده است. در حالی که می توان با برگزاری مجمع عمومی و انتخابات جدید با کاندیداهای جدید، میدان را جهت حضور و فعالیت های فعالان نوظهور فراهم نمود. بدون همکاری کارشناسان و متخصصان، سازمان های صنفی نمی توانند درکی واقع بینانه و علمی از نظام آموزشی داشته باشند و مطالبات را با زبانی منطقی و قانونی مطرح نمایند. تشکل صنفی مانند هر سازمان دیگری سخت نیازمند منابع انسانی متخصص است، بدون حضور نیروهای متخصص حتی در صورت تشکیل مجمع عمومی با شرایط دموکراتیک هدف نهایی محقق نخواهد شد.
عدم موفقیت اعضای کانون ها و انجمن های صنفی در حل مشکلات معلمان این پیام را به مخاطبان صنفی این گروه القاع می نماید که باید تغییری در نگرش و رویکرد کانون به مسائل صنفی رخ دهد. کنشگران این طیف، پیوند با روزنامه‌ها و رسانه‌ها را جدی نگرفته و در خلاء ایجا شده نتوانستند همراهی اغلب فرهنگیان سراسر کشور را مجاب کنند. بخاطر کارایی ضعیف اعضای کانون ها و انجمن های صنفی اکثریت فرهنگیان اعتماد خود را نسبت به آنها از دست داده اند و عملا کانون ها و انجمن های صنفی را در پیگیری مطالبات خود همراهی نمی کنند که این خود مشروعیت کانون ها و انجمن های صنفی را زیر سوال برده و از قدرت آنها برای رویارویی با مشکلات معلمان می کاهد. برای برطرف نمودن مشکل مشروعیت می توان با برگزاری انتخابات شفاف نسبت به جذب افراد متخصص و صاحب اندیشه و توانا که قادر به درک واقعی از مشکلات و معضلات حوزه آموزش و پرورش کشور بوده و بدور از هیاهو و جنجال آفرینی غیر ضروری با سازماندهی و طراحی سیستم های موثر جهت احقاق حقوق از دست رفته تلاش نمایند.
به یاد داشته باشیم هدف همه فعالان صنفی رسیدن به اهداف والای فرهنگی و ساختن جامعه ای پویاست. قدرت یک تشکل صنفی به توان کارشناسی و ارائه راه حل های عملی و اعتماد سازی است نه تجمع و ایجاد چالش و مخالفت و درگیری با نهادهای امنیتی و طرح شعارهای غیر اجرایی. با توجه به جایگاه ویژه فرهنگیان در تشکیل زیرساخت انسانی، فکری و اجرایی کشور، ضروری است که در برنامه ریزی های توسعه و پیشرفت آینده و سیاستهای کلان کشور جایگاه معلمان به طور جدی تر مورد توجه خاص قرار گیرد که کوتاهی در این امر تهدیدات جدی را برای آینده کشور در بر خواهد داشت، زیرا خروجی های یک نظام آموزشی ناکارامد به همه ی حوزه های مملکتی آسیب خواهد زد. آنچه در سالیان اخیر نه در گفتار که در عمل پیوسته تعطیل بوده، توجه به جایگاه و منزلت اجتماعی قشر فرهیخته ی فرهنگی است، قشری که همواره در فراز و نشیب های عصر حاضر، طلایه داران دفاع از ارزش ها و ناخدایان کشتی تعلیم و تربیت نسل جوان بوده اند.
حسین طاهری فرد