چند پرسش سرگردان درباره رتبه¬بندی معلمان
حسین طاهری‌فرد
اگرچه نظام رتبه‌بندی معلمان صرفا یکی از ده‌ها مطالبات فرهنگیان است، اما اجرا و تأمین اعتبارات آن می‌تواند بارقه‌های امید را در دل فرهنگیان ایجاد کند. براساس سند تحول¬بنیادین آموزش‌وپرورش و قانون برنامه¬ ششم توسعه، دولت مکلف به تهیه و اجرای نظام رتبه‌بندی معلمان است.
بر‌ اساس نظام رتبه‌بندی، رتبه‌های حرفه‌ای برای طبقه‌بندی معلمان در نظر گرفته شده و بر‌اساس هر رتبه، ضرایبی در امتیازات شغل و شاغل و در نتیجه حقوق و مزایا آنان لحاظ خواهد شد. با اجرای نظام رتبه¬بندی معلمان، فرهنگیان همانند اساتید دانشگاهی به 4 دسته «معلم ¬مربی، معلم ¬حرفه‌ای، معلم ¬کارآمد و معلم ¬راهبر» تقسیم‌بندی خواهند شد.
از جمله اهداف اجرای طرح رتبه¬بندی معلمان می¬توان به افزایش انگیزه و کارایی معلمان در انجام وظایف و اثربخشی فعالیت‌های آنها برای شکوفا شدن شایستگی‌های دانش‌آموزان، ارتقای منزلت اجتماعی و صلاحیت علمی و مهارت‌های حرفه‌ای معلمان و بالا بردن سطح معیشت‌ آن‌ها، توسعه مشارکت معلمان در فرآیند بهسازی برنامه‌های آموزشی، پژوهشی، تربیتی و فرهنگی اشاره کرد.
مطابق برنامه ششم و ذیل ماده 63، دولت می¬بایست تا پایان برنامه ششم نسبت به اجرایی کردن نظام رتبه¬بندی معلمان اقدام نماید، اما از آنجایی که دقیقاً در برنامه ششم توسعه مشخص نشده است که اجرای نظام رتبه¬بندی معلمان از سال چندم آغاز و در چه سالی پایان یابد، به نظر می‌رسد دولت از خلاء قانونی به وجود آمده نهایت استفاده را می¬نماید تا به بهانه¬های مختلف از جمله مشکلات اقتصادی و نبود بودجه ¬و ¬اعتبارات کافی از تصویب این طرح در هیات دولت و ارائه آن به مجلس¬شورای¬اسلامی برای تصویب¬نهایی خوداری نماید.
طرح رتبه‌بندی معلمان پس از تهیه و تدوین در شورای عالی آموزش‌وپرورش، برای اجرایی شدن نیازمند تصویب دولت و مجلس است. به گفته سید‌محمد بطحایی وزیر آموزش¬و¬پرورش، لایحه رتبه¬بندی معلمان در کمیسیون¬اجتماعی دولت در 6 ماده تصویب شده و به صحن دولت رفته است، پس از‌ آن باید به مجلس ارسال شود و فرآیند تصویب را طی کند.
در حالی که در لایحه بودجه ۹۸، مبلغ ۲ هزار میلیارد تومان برای اجرای طرح رتبه‌بندی معلمان تامین اعتبار شده است، به گفته جبار کوچکی‌نژاد نایب رئیس کمیسیون آموزش¬و¬تحقیقات مجلس، اجرای «کامل» طرح رتبه‌بندی معلمان مطابق با اهداف سند تحول¬بنیادین نیازمند حداقل 11 الی 15 هزار میلیارد تومان اعتبار می¬باشد. بدیهی است که با این بودجه ناچیز 2 هزار میلیارد تومانی که دولت در لایحه 98 برای اجرای رتبه¬بندی در نظر گرفته نمی¬توان انتظار داشت که رتبه¬بندی معلمان تحولی حداقلی در کیفیت نظام آموزشی ایجاد کند.
لایحه رتبه¬بندی معلمان می بایستی قبل از تعیین بودجه ۹۸ کل کشور در مجلس تصویب شود تا آثار بودجه‌ای آن برای سال 98 دیده و اجرایی شود. تصویب دیر هنگام لایحه رتبه¬بندی معلمان درحالی که ردیف¬های اعتباری بودجه 98 بسته شده است عملاً می¬تواند نشانه¬هایی از عدم تمایل دولت به اجرایی نمودن این طرح در سال آتی یا اجرای ناقص آن باشد، چراکه از یک سو، لایحه رتبه‌بندی حرفه‌ای معلمان هنوز در صحن دولت به تصویب نرسیده است و پس از تصویب در هیات دولت باید برای تصویب¬نهایی در قالب یک لایحه به مجلس ارائه شود که این خود زمان¬بر است. از سوی دیگر مشخص نیست در حالی که سازوکارهای رتبه‌بندی، نحوه اجرای قانون، گروه‌های حرفه‌ای، امتیازاتی که به هر گروه تعلق می‌گیرد و نحوه ارزشیابی هنوز مشخص نشده است، بر چه مبنا و معیاری اعتبار 2 هزار میلیارد تومانی برای آن در نظر گرفته شده است؟
علی الهیار ترکمن، معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش‌وپرورش در پاسخ به منتقدان عملکرد ضعیفش گفته است: «وقتی قانون رتبه‌بندی را نداریم چگونه می‌توان تعیین کرد به چه میزان اعتبار نیاز است؟! با اعتبار دو هزار میلیارد تومانی در بودجه ۹۸ فقط ردیف مستقلی برای رتبه¬بندی ایجاد کرده¬ایم.»
او مشخص نکرده است وظیف سازمان عریض و طویل تحت امر چیست و چرا پس از گذشت دو سال از زمان لازم‌الاجرا بودن قانون ششم توسعه، هنوز سازوکارهای رتبه‌بندی مشخص‌ نشده است و چرا او مدیران تحت امرش منتظرند تا این لایحه در مجلس با اعتباری ناچیز به تصویب برسد و پس از آن بدنبال راه¬کارهای افزایش اعتبار باشند!
الهیار بعنوان کسی که وضیفه اصلی¬اش مدیریت و چاره¬اندیشی برای محدویت¬ها و تنگناهای مالی آموزش و پرورش است و باید در بزنگا¬ه¬های بودجه¬ای با رایزنی و تعاملات گسترده در پی احقاق حقوق همکاران خود باشد مشخص نکرده است: «در حالی که هنوز آیین‌نامه اجرایی رتبه‌بندی آماده نشده است دوراندیشی موردنظر او و مدیرانش چه بوده است که با همکاری سازمان برنامه ¬و -بودجه در قانون بودجه سال 98 برای رتبه‌بندی 2 هزار میلیارد تومان اعتبار ایجاد کرده¬اند؟!»
بهتر بود معاون وزیر آموزش‌وپرورش بجای فرافکنی و فرار بجلو به منتقدانش پاسخ می¬داد که « برچه مبنایی رقم 2 هزار میلیارد تومان را برای رتبه‌بندی پیشنهاد داده¬اند و چرا برای شنیدن دلایل و مستندات او و همکاران ستادی¬اش باید تا تصویب لایحه بودجه 98 منتظر ماند و راه¬کار و اقدامات مورد نظر او در صورت کافی نبودن اعتبار لازم برای رتبه¬بندی چیست؟»