خشونت و خودكشي در رديف ۳ تهديد اول دانش آموزان
خشونت رتبه اول را در بين خطرپذيري دانش آموزان داشته و خودكشي نيز همواره يكي از سه خطر اول تهديد كننده دانش آموزان در زمينه رفتار‌هاي پرخطر بوده است.
وزارت آموزش و پرورش اعلام كرد نتايج ارزيابي‌هاي مبتني بر داده‌هاي سامانه پايش و آسيب‌هاي اجتماعي دانش آموزان در ۶ سال گذشته نشان‌دهنده رشد حدود ۱۰ برابري ميزان خطرپذيري دانش‌آموزان با رشد سالانه حدود ۱/۵ درصد است و طي ۳ سال گذشته، خشونت رتبه اول را بين خطرپذيري دانش‌آموزان داشته است.
به گزارش«خليج فارس» به نقل از ايسنا، وزارت آموزش و پرورش چندي پيش شيوه‌نامه اجرايي مديريت فوريت‌هاي رواني - اجتماعي دانش آموزان را ابلاغ كرد كه در مقدمه آن آمده است: مداخله در فوريت‌هاي رواني - اجتماعيِ دانش آموزاني كه داراي وضعيت روان شناختي و هيجاني نامناسب و بحران شده‌اند، بسيار ضروري است.
بنابراين تيم مداخله در فوريت‌هاي رواني - اجتماعي با ورود به موقع و موثر در موقعيت بحراني و با به‌كارگيري دانش و مهارت‌هاي كسب شده، ضمن بررسي و تحليل شرايط، اقدامات مقتضي متناسب با محيط و فرد (برابر نوع آسيب) را به عمل خواهند آورد.
فوريت‌هاي رواني - اجتماعي به معناي خدمات تخصصي به موقع و در دسترس است كه به صورت شبانه‌روزي و رايگان در سطوح زير ارائه مي‌شود:
۱- مداخله در بحران‌هاي فردي، خانوادگي و اجتماعي
۲- پاسخگويي تلفني فوريت‌هاي رواني - اجتماعي (خط هات لاين ۱۵۷۰)
۳- خدمات سيار فوريت‌هاي رواني - اجتماعي
۴- خدمات ارائه‌شده در ميز مداخله در فوريت‌هاي رواني - اجتماعي منطقه / شهرستان / استان
بر اساس نتايج ارزيابي‌هاي صورت‌گرفته مبتني بر داده‌هاي آزمون غربالگري سلامت رواني - رفتاري و گزارش هسته‌ها و مراكز مشاوره و خدمات روانشناختي كشور، در حوزه سلامت روان با رويكرد مثبت و منفي (شامل خرده مقياس‌هاي خوش‌بيني، اميد، نشاط و عزت نفس و افسردگي، اضطراب، خشم و رفتار‌هاي پرخطر)، گروه قابل توجهي از دانش آموزان در معرض خطر و نيازمند انجام اقدامات فوري و تخصصي هستند.
كه در صورت عدم توجه جدي به آنان، افزايش بروز و تشديد اختلالات روانشناختي منفي (اضطراب، افسردگي و خشم) و در نتيجه ازدياد آسيب‌هاي رواني - اجتماعي در حوزه رفتار‌هاي پرخطر مانند خودكشي، فرار، سوءاستفاده اخلاقي، بي‌سرپناهي، بدسرپرستي، مصرف مواد مخدر و ... را شاهد خواهيم بود.
نتايج ارزيابي‌هاي صورت‌گرفته مبتني بر داده‌هاي سامانه پايش و آسيب‌هاي اجتماعي دانش آموزان نيز در ۶ سال گذشته نشان دهنده رشد حدود ۱۰ برابري ميزان خطرپذيري دانش آموزان (با رشد سالانه حدود ۱/۵ درصد) است و متاسفانه در ۳ سال گذشته، خشونت رتبه اول را در بين خطرپذيري دانش آموزان داشته و خودكشي نيز همواره يكي از سه خطر اول تهديد كننده دانش آموزان در زمينه رفتار‌هاي پرخطر بوده است.
بنابراين عدم توجه به شرايط دانش آموزان در اين دوران حساس، توسط والدين، مربيان و ... و پاسخگويي به موقع به نياز‌هاي اساسي، آنان را بيش از هر زمان ديگري آماده گرايش به رفتار‌هاي انحرافي مي‌كند؛ لذا نياز به مداخله سريع در فوريت‌ها و بحران‌هاي رواني - اجتماعي يك ضرورت مهم و اساسي است.
ظرفيت سازي براي مداخلات رواني به موقع و موثر در فوريت‌هاي رواني اجتماعي، رفتار‌هاي پرخطر (خودكشي، فقر، بي سرپناهي، تجاوز اخلاقي، جنسي، فرار، بدسرپرستي)؛ شناسايي به موقع، و توانمندسازي دانش آموزان در معرض خطر؛ ورود سريع، كنترل و كاهش عوامل مخاطره آميز دانش آموزان؛ افزايش آمادگي مدارس و مناطق آموزش و پرورش كشور براي واكنش سريع در فوريت‌هاي رواني اجتماعي؛ كنترل و كاستن از ميزان بحران فردي، خانوادگي و اجتماعي؛ ارائه خدمات تخصصي و به موقع به دانش آموزان در معرض آسيب و آسيب ديده؛ فراهم كردن زمينه همكاري‌هاي درون سازماني و برون سازماني در ارائه خدمات تخصصي مرتبط با موضوع و رصد مستمر وضعيت فوريت‌هاي رواني اجتماعي از جمله اهداف طرح مذكور است.
كدام دسته از دانش‌آموزان در شمول اين طرح قرار مي‌گيرند؟
دانش آموزان مشمول، دانش آموزاني كه قصد خودكشي دارند يا اقدام به خودكشي كرده‌اند، دانش آموزان آزار ديده جنسي با سوء استفاده شده، دانش آموزان فراري از منزل يا مدرسه، هرگونه وضعيت زيان بار ناشي از فقر شديد، آوارگي، بي خانماني، دانش آموزاني كه سرپرستان آنان دچار سهل انگاري، ناتواني در سرپرستي، بدسرپرستي و غفلت يا ترك سرپرست و بزهكاري هستند.
فرآيند ارائه خدمات فوريت‌هاي رواني - اجتماعي
دانش آموزان نيازمند مداخله در طرح فوريت‌هاي رواني اجتماعي، به شيوه‌هاي زير شناسايي مي‌شوند:
الف) گزارش (از طرف مشاور، معلم، كاركنان مدرسه، دانش آموزان، والدين و ساير اعضاي خانواده، خود اظهاري) به تيم مداخله / مدير مدرسه / خط ۱۵۷۰؛
ب): مشاهدات و موارد ثبتي (موارد نشانگان محور و مكاتبات دانش آموزان اولياء و كاركنان در سامانه نماد)
ج):غربالگري‌هاي آزمون سلامت روان، پايه، سريع كه در سامانه همگام صورت مي‌پذيرد.
تبصره: بعد از شروع به كار خط ۱۵۷۰ مدير مدرسه فقط با تماس اين خط امكان دريافت خدمات را خواهد داشت.
لازم است مدير مدرسه نسبت به انجام موارد زير اقدام كند:
- تماس با اورژانس ۱۱۵
- تماس با خط ۱۵۷۰
- تماس با حراست
- تماس با مسئول تيم تخصصي فوريت‌هاي رواني اجتماعي منطقه
همچنين ضرورت دارد مدير مدرسه به طور ويژه در خصوص موارد خودكشي به شرح زير اقدام كند:
اطلاع رساني به خانواده دانش آموز حادثه ديده، جلوگيري از ورود ساير افراد غير مرتبط به مدرسه، جلوگيري از خروج دانش آموزان از مدرسه و به كار گيري تمام معلمان جهت حضور در كلاس‌هاي درس براي بازگرداندن جو روانشناختي مطلوب و آرامش به دانش آموزان تا لحظه حضور تيم مداخله در فوريت‌هاي رواني - اجتماعي تخصصي منطقه، جلو گيري از تصويربرداري توسط دانش آموزان، همكاران و افراد غير مسئول.
مراقبت و پيگيري
همزمان و پس از دريافت خدمات درمان و مددكاري، مراقبت‌هاي لازم براي بهبودي و نيز پايداري وضعيت سلامت دانش آموز، انجام مي‌شود. مراقبت و پيگيري، بايد قادر باشد به سوالات زير پاسخ دهد:
- آيا عوامل مخاطره آميز زمينه‌اي دانش آموز، بهبود يافته، برطرف شده، باقي مانده است، كاهش يافته و يا تشديد شده است؟.
- آيا وضعيت وضعيت خطر پذيري دانش آموز، از نظر رواني و اجتماعي، بهبود يافته، دچار عود شده يا اين كه تشديد شده است؟.
در پاسخ به اين سوالات، مديريت مدرسه و نيز كار گروه فوريت‌هاي رواني اجتماعي منطقه با رصد مستمر وضعيت دانش آموز كه حداقل شش ماه است، ممكن است در قالب گزينه‌هاي ذيل، جمع بندي كند:
۱- دانش آموز، بهبود يافته است.
۲- دانش آموز، بار ديگر در موقعيت خطر قرار گرفته است.
٣- دانش آموز بهبود يافته است، اما در محيط زندگي مخاطره آميز قرار دارد.
در صورتي كه يكي از نتايج ۲ و ۳ به دست آيد، در آن صورت، عمليات مداخله، بار ديگر براي دانش آموز، به اجرا در مي‌آيد و در صورتي كه وضعيت دانش آموز در چارچوب گزينه ۱ باشد، در آن صورت، خاتمه پيگيري اعلام مي‌شود.
اورژانس اجتماعي دانش‌آموزان
همچنين خط ملي «نماد» با شماره ۱۵۷۰ تحت عنوان اورژانس اجتماعي دانش‌آموزان مردادماه و در سي و پنجمين اجلاس مديران و روساي آموزش و پرورش سراسر كشور افتتاح شد
گفته مي‌شود از جمله زيرساخت‌هاي مهم نظام مراقبت اجتماعي دانش‌آموزان است و قرار است در كنار ساير ابزار‌هاي حوزه سامانه نماد به وزارت آموزش و پرورش كمك كند تا مدل‌هاي مختلف فوريت‌هاي رواني و اجتماعي دانش‌آموزان را در سراسر كشور در قالب يك سيستم يكپارچه طراحي و عملياتي شود.
دسترسي آسان به مراكز مشاوره، يكپارچه سازي خدمات مشاوره، به روزآوري روش‌هاي جديد و واكنش سريع در فوريت‌هاي رواني اجتماعي دانش‌آموزان از اهداف اين طرح است.
۲۹ شهريور ۱۴۰۰، مدير كل امور تربيتي، مشاوره و مراقبت در برابر آسيب‌هاي اجتماعي وزارت آموزش و پرورش نيز با تأكيد بر اين كه با ارائه خدمات راهنمايي و مشاوره، بستر لازم براي ايجاد شادي و نشاط در فرايند ياددهي-يادگيري فراهم خواهيم كرد، بيان كرد: خط چهار رقمي ۱۵۷۰، از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب، آماده ارائه خدمات به دانش آموزان، فرهنگيان و اوليا دانش آموزان است.