فرهنگیان نیوز - تدبیر:

دکتر عباس حاتمی

استاد دانشگاه

عضو شورای نویسندگان سخن معلم

احساس ناکامی درجامعه باعث پرخاشگری می شود؛  وقتی به مردم قول خوب شدن اوضاع اقتصادی واجتماعی داده می شود ولی مردم عملا"شاهد گرانی و خشونت اجتماعی هستند؛احساس ناکامی در جامعه به وجود می آید و قدرت تحمل شهروندان نسبت به یکدیگر کم می شود.

 تعریف: هر نوع رفتاری که باعث آسیب رساندن به سلامت افراد جامعه شود؛ به عبارتی انحراف از هنجارهای پذیرفته شده علمی و شرعی را با توجه به شرایط روز جامعه گویند. در یک جامعه سالم هنجارهای اجتماعی یا رفتارهای معقول شهروندان عبارتند از: داشتن سلامت روانی، اعتماد شهروندان به یکدیگر، پرهیز از ریا و دروغ ،احترام به حقوق دیگران (ارتباطات درست اجتماعی)، احترام به قوانین مشروع؛ اعتماد متقابل ملت و حاکمیت.
لازم به ذکر است در جوامع سنتی برخی هنجارها برای نسل جوان چندان جذاب نیست و نمی توان آن را به حساب ناهنجاری گذاشت ، زیرا جوانان با توجه به شرایط حاکم بر جامعه، مطالبات جدیدی دارند و بهتر است جهت رضایت آنان هنجارهای سنتی را با یافته های جدید علمی تلفیق کرد.بنابراین تعریف هنجارهای اجتماعی ثابت نیست و بسته به زمان تغییرمی کند.

نمونه ای از آسیب های اجتماعی
تن فروشی (روسپیگری یا کارگر جنسی، فروش اجزای بدن مثل فروختن کلیه)، فرار از منزل،کودکان کار،زنان خیابانی،جراحی تناسلی دختران (ختنه) ، همسر آزاری، اعتیاد به مواد مخدر یا الکل یا اینترنت، دروغ گویی، ریاکاری، تخریب محیط زیست، فرار نخبگان (باعث خروج سرمایه ها و ترقیق ژن با هوشی می شود)، اختلالات جنسی (همجنس گرائی، تغییر جنسیت)،ترک تحصیل کودکان،ازدواج اجباری، پایین بودن سن ازدواج، کودک آزاری،خشونت خانگی و خیابانی، طلاق فیزیکی و عاطفی؛ متلک پراکنی خیابانی؛ سرقت؛ بی سوادی یا کم سوادی؛بی اعتمادی؛ خیابان گردی؛ گدایی؛ خرافه پرستی؛ زباله گردی، مزاحمت تلفنی یا مزاحمت اینترنتی.

علت به وجود آمدن آسیب های اجتماعی
آسیب های اجتماعی معلول یک سری مشکلات هستند:
1-تعارض سنت با مدرنیته و عدم سازگاری این دو توسط رهبران فکری جامعه، به عبارتی تلفیق نکردن ارزش های سنتی با ارزش های اجتماعی دوران جدید.
2-تغییر گروه های مرجع: امروزه اینترنت، تلویزیون های ماهواره ای ،تلفن های همراه و... در انتشار فرهنگ ها و ارزش های مختلف (اجتماعی،هنری،اخلاقی و...) نقش بسیاربالایی دارند و برای برخی گروه های اجتماعی به ویژه جوانان مرجع هستند.گروه های مرجع سنتی برای تاثیرگذاری برنسل جوان به دانش نو نیاز دارند.
3- ناکارآمدی نظام آموزشی در ارائه تئوری های جدید زندگی اجتماعی با توجه به دست آوردهای جدید علمی.
4-بیکاری و فقر: یک درصد رشد بیکاری  باعث رشد 6/1درصدسکته قلبی  و 7% جرائم می شود.
5- تعارضات فرهنگی (وجود فاصله زیاد در فرهنگ رسمی و غیر رسمی).
6- تغییر برخی ارزش های اجتماعی (مثل مدپرستی، زندگی شهرنشینی؛ رفاه طلبی).
7- احساس ناکامی در جامعه باعث پرخاشگری می شود؛ وقتی به مردم قول خوب شدن اوضاع اقتصادی و اجتماعی داده می شود ولی مردم عملا"شاهد گرانی و خشونت اجتماعی هستند؛ احساس ناکامی درجامعه به وجود می آید و قدرت تحمل شهروندان نسبت به یکدیگر کم می شود.
8- عدم استقلال مالی زنان، به ویژه درآمد زنان خانه دار از کل درآمد خانوار مشخص نیست و درخانوارهای مختلف برخورد سلیقه ای پیش می آید .زن خانه دار باید درآمد مشخص داشته باشد.
9- قوانین ناکارآمد و غیر جذاب برای نسل جوان، به عنوان مثال مجازات زندان در کاهش آسیب های اجتماعی نه تنها موثر نیست ،بلکه آسیب جدیدی ایجاد می کند، یا منع استفاده از تلویزیون های ماهواره ای در دنیای جدید طرفدار زیادی ندارد. اگر قانون مورد اقبال عمومی نباشد اکثر مردم آن را نقض می کنند و به قانون شکنی عادت می کنند.
10- کمبودشادی در جامعه؛ عدم تامین نیازهای جنسی که باعث افزایش پرخاشگری می شوند .
11- بالابودن نرخ رشدجمعیت؛ بایدسیاست متعادل سازی جمعیت کشور با توجه به امکانات عملی شود،جمعیت فقیر و بی سواد آمار آسیب ها را بالا می برند.

راهکارهای کاهش آسیب های اجتماعی
1- تلفیق ارزش های سنتی با هنجارهای جدید اجتماعی توسط رهبران فکری جامعه (اندیشمندان،جامعه شناسان، روحانیون، روان شناسان و تحلیل گران).
2-پذیرش این واقعیت که 70%جمعیت کشور جوانانی هستند که مطالبات جدیدی دارند و سیاست گزاری ها باید انتظارات آنان را تامین کند.
3- افزایش مراکز تفریحی و توریستی داخلی و خارجی برای شاد کردن مردم. دریک جامعه ای شاد میزان خشونت کم می شود و عقل گرایی افزایش می یابد .
4- آموزش نحوه استفاده از اینترنت و تلویزیون های ماهواره ای در جهت نیل به اهداف توسعه ای (آموزش سواد رسانه ای).
5- ریشه کنی فقر فرهنگی (اجبارکردن آموزش عمومی تا دیپلم) و اقتصادی.
6- آموزش فرآیند جهانی شدن و استفاده از مزایای آن جهت سازگاری با تحولات بین المللی.
7- حذف کامل خشونت کلامی از رسانه ملی و مراکز رسمی دولتی.
8-کاهش قوانین مبتنی بر محرومیت و ممنوعیت؛ با اقدامات پلیسی مسائل اجتماعی قابل حل نیست؛زیرا قوه قهریه باعث عادی شدن خشونت می گردد و خشونت به عادت شهروندان تبدیل می شود.مردم باید یاد بگیرند تا مشکلات را با گفت و گو حل کنند. قانون رفتار را بررسی می کند نه نیت را.
9-به وجود آمدن نهادهای اجتماعی غیردولتی .
10- ایجاد مراکز پژوهشی درخصوص تحقیق در مورد سیستم های فنی-اجتماعی و تاثیر متقابل تکنولوژی بر جامعه(مثل تاثیر اینترنت بر جامعه و بر عکس).نفی کردن واقعیت ها و ارائه نظرات غیرعلمی مشکلی را حل نمی کند.مجازات زندان و اعدام نیز خشونت ایجاد می کنند ، چنان چه اعدام معتادان در اوایل انقلاب و ممنوعیت استفاده از ویدئو مشکلی را حل نکردند.

آمار و آسیب های اجتماعی
1-میانگین جهانی زندانیان130نفر به ازای100هزارجمعیت و در ایران215 نفر؛ ترکیه 99و عربستان 110نفر بوده است(سال89).
2-طبق آمارسال 89 اداره زندان ها40%زندانیان تجربه قبلی داشتند؛ به عبارتی زندانی کردن افراد مانع وقوع جرم نمی شود ، باید ریشه های آسیب های اجتماعی یعنی فقر؛ ناکامی؛ بی عدالتی و ضعف قانونی را ازبین برد.
3-15میلیون نفر از مردم ایران درگیر مستقیم و غیرمستقیم مشکل اعتیاد هستند و زندگی مختل شده دارند.گردش مالی مواد مخدر در جهان در سال 2012 معادل1600میلیارد دلار بود که 250-230میلیون نفر را تحت تاثیر قرار داده است.
4- ازمیان 136کشور جهان در سال 2009رتبه جامعه ایران از نظرشادی 96بود.
5- در یک بررسی 90 درصدکودک آزاری ها درخانه و 50%مردان تنبیه بدنی فرزند را حق خود می دانسته اند (سال88).
6-به گفته  سردار بتولی رئیس اداره آگاهی در سال 88 حدود 28%کل قتل ها و 55%قتل زنان توسط بستگان درجه یک آنان صورت گرفته است. بنا بر گزارش سازمان پزشکی قانونی در سال 89 در ایران2200قتل در سال علاوه بر  21000قتل ناشی از تصادفات رانندگی صورت گرفته که 1100مورد آن مربوط به قتل با سلاح سرد مثل چاقو بوده است.میانگین جهانی قتل 5/2مورد به ازای 100هزار نفر جمعیت و در ایران 3نفر؛ در ترکیه  9 / 2 و در ازبکستان 5 / 1  در سال2010بوده است.پلیس مهم ترین علت نزاع ها را اختلافات قبلی     3 / 18 %؛ مسائل منکراتی   9 / 15  % ؛نزاع بدون مقدمه  12%؛ سرقت   6 / 8  درصد اعلام کرده که سال 89نسبت به 88 حدود4 / 1 %   رشد داشته است.
7-55درصد والدین بعد از 5سال متوجه  اعتیاد فرزندان خود می شدند.
8- در ایران روزانه 12نفر خودکشی و 3نفر با سلاح سرد (مثل چاقو) کشته می شوند(پزشکی قانونی1390).
گزارش پزشکی قانونی سال1392: 4055نفر خودکشی،65% همسر آزاری ها،30درصدکودک آزاری ها و 25%قتل هابه دلیل اعتیاد صورت می گیرد.
9-60درصددخترها تمایل به جراحی بینی داشتند(دکتر ابهری آسیب شناس 89).
10-سلامت در ایران از نظر برنامه ریزی کلان و اختصاص منابع مالی در اولویت   15و در جهان پیشرفته در اولویت 5قرار دارد (رئیس نظام پزشکی –روزنامه اعتماد4 / 5 / 90 ).
11- در  3ماهه نخست سال90 طلاق در تهران نسبت به سال 89حدود 14%رشد و ازدواج 10% کاهش داشته است (همشهری 11/5/90 نقل از مدیرکل ثبت احوال تهران).
در 7ماهه  نخست 1392آمار طلاق6% افزایش و آمار ازدواج 5% نسبت به مدت مشابه سال1391کاهش داشته است.
11- طلاق عاطفی در شهرهای بزرگ ایران80%است(دکتر اقلیما رئیس انجمن مددکاری؛1/12/90همشهری).
12- به گفته معاون اجتماعی قوه قضائیه آمار پرونده های ورودی به قوه قضائیه عبارتست از: سال  87حدود7میلیون، 88حدود11میلیون و 89بیش از 13میلیون.
بالابودن پرونده های قضایی از یک سو نشان از رشد مدنیت در جامعه است که به جای توسل به زور و دعوا به دستگاه قضایی روی می آورند، ازطرف دیگر نشان از مشکلات عدیده درجامعه است که موید پایین بودن پیشگیری از وقوع جرم  است.
13- نرخ بزهکاری و جرم در سال 2011 در قطر پایین ترین رقم یعنی 5/ 0   به ازای هر  100000     نفرجمعیت بود که متوسط جهانی آن4در همان سال بود.
14-در 6ماهه نخست1391نسبت به سال قبل در کشور طلاق6%افزایش و ازدواج5%کاهش داشته است.
15-طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس در سال1390 خسارات ناشی از تصادفات رانندگی در ایران52هزارمیلیارد تومان بود.