فرهنگیان نیوز - تدبیر https://telegram.me/edufarhangian: به خدمت گیری تکنولوژی اینترنت در محیطهای آموزشی
دکتر سید محمد حسن حسینی
مقدمه
همزمان با پدیده گلوبالیزه شدن جهان، جهان بهشدت در حال دیجیتال شدن میباشد. همانطور که ظهور عصر ارتباطات و اینترنت به پدیده جهانیشدن کمک میکند پدیده گلوبالیزه شدن هم اهمیت روزافزون اینترنت را بهعنوان بستر نوآوری و توسعه و توانمند کردن انسانها تسهیل مینماید. بیتردید تکنولوژیهای اینترنتی در تمامی عرصهها به توسعه و رشد بشر کمک کردهاند. همینطور نقش بیبدیل این موهبتهای بزرگ در ارتقای کیفیت آموزش بهطور کل و آموزش زبان بهطور اخص که یکی از نقاط مورد تأکید سیستمهای آموزشی بهویژه در کشورهای پیشرفته است بر کسی پوشیده نیست. منابع بیشمار و مؤثری که دنیای دیجیتال برای پیشبرد آموزش بهویژه در کلاسهای زبان ارائه میدهد و نیز منفعتهای بیشماری که محیطهای آکادمیک اینترنت محور به فراگیران میدهند، اینجانب را بر آن داشت که در این فصل به ارائه راهبردی مؤثر جهت به خدمت گیری تکنولوژیهای اینترنتی به متصدیان امر آموزشی بپردازم (حسینی، 2006). چنین راهبردی اهدافی را که اینجانب از طریق بکار گیری روش تدریس خودم پیگیری میکنم تسهیل و تسریع میکنند چراکه تکنولوژیهای اینترنتی نهتنها به استقلال فراگیران میانجامند بلکه به بیدار و آگاهسازی آنها هم کمک شایانی میکنند. همانطور که اشاره شد این بیداری و آگاهی به آزادی آنها و نهایتاً آبادی جوامع آنها میانجامد. بنابراین همکاران محترم و حتی مؤسسات و دانشگاهها میتوانند با روش پیشنهادی در این فصل تکنولوژیهای اینترنتی را برای پیشبرد اهداف خود به خدمت بگیرند.
پایگاه بهکارگیری تکنولوژیهای اینترنتی در محیطهای آکادمیک
واقعیت این است که به خدمت گیری تکنولوژیهای اینترنتی در محیطهای آکادمیک کار چندان سادهای نیست چراکه تغییر ذائقه همکاران از بهکارگیری روشهای سنتی آموزش به بهکارگیری روشهایی که بر محور فنّاوریهای روز هستند کار دشواری است. سختی این کار به این دلیل است که چنین تغییر ذائقهای درواقع تغییر در فرهنگ و نگرش متصدیان امر آموزش و همکاران را میطلبد. درهرصورت برای عملیاتی کردن طرح اینجانب برای بهکارگیری تکنولوژیهای روز اینترنتی در محیطهای آکادمیک به یک تیم متخصص نیاز میباشد که درعینحال مسئولیتپذیر و کوشا هم باشند. همانطور که در شکل 5 نشان داده شده است در واقع طرحی که اینجانب ارائه دادهام یک مرکز تخصصی بهکارگیری تکنولوژیهای اینترنتی با چهار زیرمجموعه میباشد:
1. مرکز کنترل 2. بخش آزمون 3. بخش ارزشیابی 4. بخش لجستیک
شکل 5. مرکزهای پایگاه تخصصی بهکارگیری تکنولوژیهای اینترنتی در محیطهای آکادمیک
در اینجا بنا بر اهمیت راهبردی این طرح در قسمتهای ذیل به شرح وظایف هر مرکز در این پایگاه میپردازم (ضمیمه 10 را هم ببینید).
مرکز کنترل
مرکز کنترل در واقع قلب طرح پیشنهادی اینجانب (پایگاه بهکارگیری تکنولوژیهای اینترنتی در محیطهای آکادمیک) میباشد. علاوه بر چند متخصص آموزش(زبان) و چند متخصص در حوزه آزمون این مرکز باید چند متخصص آی تی (IT) هم داشته باشد. این افراد در ابتدا باید در نظر داشته باشند که محیطهای آموزشی اینترنتی که درصدد ایجاد آن هستند باید به نحوی طراحی شوند که فعالیت و درگیری فراگیران در فرایند یادگیری را سبب شوند. ضمن اینکه در این مرکز همیشه باید یک یا چند متخصص آنلاین به خدماتدهی مستمر بپردازند. بنابراین ضمن جذاب و پویا بودن این محیطها باید بر اساس نیازهای فراگیران طراحی شوند و بر فرایند یادگیری و نه محصول آموزش تمرکز داشته باشند. این محیطها همینطور باید فضایی را به وجود بیاورند که فراگیران را ترغیب به ریسک کردن در طی فرایند یادگیری نمایند و به رشد تفکر خلاقانه و انتقادی آنها بینجامند. اگر چنین شود یادگیری مؤثر و باکیفیت اتفاق خواهد افتاد. متخصصانی که بهصورت آنلاین در این محیطها به ارائه خدمات و سرویس میپردازند باید فرایند یادگیری فراگیران را رصد کرده و مواظب باشند که هیچیک از اعضای تیمهای فراگیران از زیر بار مسئولیت خود شانه خالی نکنند. افراد متخصص مرکز کنترل میتوانند با ارائه بازخوردهای بهموقع و سنجیده خود به این موارد بپردازند.
مرکز کنترل باید به موارد ذیل هم بپردازد:
1. شناسایی و بررسی نیازهای فراگیران
2. مشخص کردن اهداف آموزشی بر مبنای نیازهای فراگیران
3. برنامهریزی درسی بر مبنای اهداف آموزشی
4. تهیه و تدوین مواد آموزشی جذاب و واقعی
5. طراحی یک سیستم ارزشیابی مناسب و انگیزه آور عادلانه
6. تعریف و معرفی سرویسهای قابلارائه به فراگیران
7. ایجاد تعامل مثبت و سازنده و همراستا بین بخشهای آموزش، ارزشیابی (آزمون) و لجستیک
8. تشویق افراد متخصص در بخشهای آموزش، ارزشیابی و لجستیک به بهروز کردن اطلاعاتشان. بهعنوانمثال معرفی انجمنهای اساتید در رشتههای مختلف به متخصصان بخش آموزش را ه مؤثری جهت ارتقای تواناییهای آنها میباشد. البته استفاده از فضاهای مجازی که بهعنوانمثال تلگرام، واتس آپ و وایبر در اختیار متخصصان هر بخش میگذارد هم برای تعامل آنها و نیز ارتقای دانششان مفید میباشند.
متخصصان مرکز کنترل باید توجه داشته باشند که هرگونه کوتاهی آنها میتواند به بیثباتی فضای مجازیای که در اختیار کاربران قرار دادهاند بینجامد که این خود مخل فرایند یادگیری نیز میباشد. ضمناً متخصصان مرکز کنترل باید توجه داشته باشند که فضاهایی را که برای فراگیران فراهم کردهاند باید:
1. بهنوعی طراحی شده باشند که بهعنوانمثال با ارائه انواع متفاوت متنها، گرافیکها و فایلهای صوتی و تصویری تمام فراگیران باسلیقههای متفاوت را رازی نگهدارند.
2. یادگیری تعاملی و اکتشافی را تشویق نمایند.
3. توالی و ترتیب ارائه مطالب را در صفحات متفاوت و متوالی رعایت کنند.
4. کاربرد استراتژیهای فرا ذهنی را تشویق نمایند.
5. از انواع گرافیکها برای نشان دادن انواع ارتباطات بین مطالب استفاده کنند.
6. انواع موارد مرتبط با مسائل آموزشی (مثل بازیها، ودکست ها، پود کست ها و فیلم ها و ترانهها) را بهصورت قابل دانلود در اختیار فراگیران قرار دهند.
بخش آموزش
افراد متخصص امر آموزش (زبان) باید به خاطر بسپارند که در عصر فعلی ارتباطات از طریق فضاهای مجازی نقش آنها از صرفاً انتقالدهندگان دانش به تسهیلکنندگان فرایند یادگیری تغییر کرده است. این فضاهای مجازی منابع غنیای از انواع مواد و فعالیتهای آموزشی معتبر و بهروز که از باورها و اندیشهها و فرهنگهای متفاوتی نشاءت گرفتهاند در اختیار آنها قرار میدهند. انواع وبلاگها1، ویکیها2، وبسایتها3 و مودل ها4 فرصتهای نابی را برای یادگیری واقعی، انعطافپذیر و تعاملی برای فراگیران با تواناییها، استعدادها، پیشینهها و فرهنگهای متفاوت فراهم میآورند. چنین محیطهایی درواقع تضادها و تفاوتها را در خدمت یادگیری و رشد شخصیت و منش فراگیران قرار میدهند. این محیطها نهتنها فرصتهایی را به فراگیران برای بهکارگیری زبان و به اشتراکگذاری استراتژیها، علایق، باورها و نگرشهای خود با اعضای تیمهایشان و نیز با کل کلاس به آنها میدهند بلکه برخی از این فضاها فرصت تعامل فراگیران را با همردههای خود در سایر کشورها نیز به آنها میدهند. فراگیران در چنین محیطهایی فرصت دارند تا عقاید و باورهای خود و نیز فهم خود از دنیای پیرامون خود و نیز شرایطی را که در آن زندگی میکنند با دیگران در سطح محلی، ملی و بینالمللی به وسیله ابزارهای مالتی مدیا به اشتراک بگذارند. مهمتر اینکه چنین محیطهایی خستگی فراگیران را که ناشی از کلاسهای کلاسیک آنها میباشد از آنها میگیرند و آنها را شادابتر و پویاتر نموده و به رشد استعدادها و تواناییهای آنها کمک میکنند. طبیعی است که چنین محیطهایی نگرش فراگیران را نسبت به فضاهای یادگیری و خود مقوله یادگیری هم مثبتتر میکنند و نگرش مثبت انگیزه فراگیران را برای یادگیری ارتقاء میدهد که این خود باعث درگیر شدن فعالتر آنها در فرایند یادگیری و درنتیجه موفقیت آنها میشود (شکل 6).
شکل 6. رابطه دوسویه بین نگرش، انگیزه، درگیری در فرایند یادگیری و یادگیری
در اینجا لازم است یادآوری شود که قبل از بکار گیری فضاهای مجازی معلمان و مدرسان باید مطمئن شوند که فراگیران در بکار گیری این فضاها مشکلی نداشته باشند و از اطلاعات کافی برخوردار باشند. در غیر این صورت باید کارگاههای آموزشی موردنیاز برای ارتقای مهارتهای فراگیران در این زمینه برگزار شود. در این کارگاهها قواعد و اصول و اسلوب پذیرفتهشده در کلاسهای اینجانب و نیز فرهنگ مورد تأکید اینجانب نیز باید به فراگیران آموزش داده شود. همینطور در این کارگاهها فراگیران باید با شگردهای مختلف جستجوی اطلاعات در فضای مجازی آشنا شوند و بیاموزند که چه جاهایی و از چه کانالهایی دنبال چه اطلاعاتی باشند. انواع روزنامهها، مجلات علمی، گروههای تخصصی، کتابخانههای مفید آنلاین و پایگاههای اطلاعاتی باید به فراگیران معرفی شوند. فراگیران باید بیاموزند که چگونه از طریق آنلاین و یا آفلاین با دیگران به تبادل آرا و اطلاعات بپردازند. متخصصان بخش آموزش باید موارد ذیل را هم جزو وظایف خود در نظر بگیرند:
1. انتقال مؤثر اطلاعات از طریق فضاهای متفاوت مجازی که میتوانند توسط سیستمهای سمعی و بصری و چتهای کنفرانسی صوتی و تصویری نیز حمایت شوند.
2. تشویق به مشارکت فعالتر فراگیران در آزمونهای آنلاین و آفلاین.
3. بازخورد مناسب و کافی و بهموقع دادن به فراگیران. البته استفاده از تکنولوژیهای موبایل مثل تلگرام، وایبر، واتس آپ و کانال هم نباید در این راستا مورد غفلت واقع شوند.
4. ایجاد فرصتهای برابر برای تمام فراگیران و نیز درگیر کردن تمام آنها بهطور همزمان.
نهایتاً فعالیتهای ذیل هم باید توسط متخصصان آموزش و یا همان مدرسان (زبان) در نظر گرفته شوند:
1. آموزش و تست انواع لغات مهم و کلیدی از طریق انواع فیلمها، انیمیشنها، بازیها و ترانهها.
2. آموزش و تست انواع فرمولها و مسائل مربوط به گرامر از طریق انواع تصاویر، کارتونها و فیلمها و غیره.
3. پرداختن به ارتقای مهارتهای شنیداری و محاورهای فراگیران از طریق فیلمها، انیمیشنها و چت رومها
4. تمرین مهارت خواندن و نوشتن از طریق وبلاگها، ویکیها و ایمیلها
همینطور متخصصان امر آموزش باید دقت کنند که ضمن تلاش برای بهکارگیری تمام حواس پنجگانه فراگیران به ارتقای تمام هوشهای آنها نیز توجه داشته باشند.
بخش آزمون
نقش بیبدیل آزمون در هیچ محیط آکادمیکی نمیتواند نادیده گرفته شود. بنابراین فضاهای مجازی هم استثنا نیستند. افراد متخصص ارزشیابی فراگیران باید موارد ذیل را در ارزشیابی فراگیران در فضاهای مجازی در نظر بگیرند:
1. اندازهگیری تواناییها و مهارتهای فراگیران در شرایط واقعی که بهویژه در فضاهای مجازی راحتتر قابلدسترس هستند.
2. برگزاری بهموقع و استاندارد آزمونها و حمایت آنلاین از فراگیران در امر تست زدن و آزمون دهی.
بخش لجستیک
بدون تردید آموزش در فضاهای مجازی بدون همکاری و همیاری افراد متخصص در بخش لجستیک امکانپذیر نیست. ازجمله مهمترین مسئولیتهای بخش لجستیک بهقرار ذیل میباشند:
1. بهروزرسانی مناسب و بهموقع سایت و یا فضای آموزشی و
2. ارائه سرویسهای اینترنتی باکیفیت و مناسب
همینطور همکاران لجستیک باید در جریان باشند که راهنمای استفاده از امکانات و نیز تاریخهای برگزاری کلاسها و آزمونها را بهموقع در اختیار فراگیران قرار دهند. ضمن اینکه آنها باید توجه داشته باشند که فراگیران باید به طیف متنوعی از ابزارهای الکترونیکی جهت دسترسی به اطلاعات برای ارتقای دانش خود دسترسی داشته باشند.
نتیجه
تردیدی نیست که در عصر و شرایط حاضر همکاران محترم باید از روشهای آموزش سنتی به روشهای مدرن آموزش که بر بهکارگیری فضاهای مجازی برای ارتقای دانش و مهارتهای فرا ذهنی فراگیران برای زندگی موفق در سیاره دیجیتالیمان تأکیددارند رویآورند. چنین فضاهایی ضمن بالا بردن آگاهیهای اجتماعی و سیاسی نسل فردا در بهبود نگرش، منش و شخصیت آنها هم مؤثر خواهند بود که این خود همان توانمند کردن نسل فردا میباشد. بنابراین فضاهای مجازی تسهیلکننده فرایند یادگیری و رشد و تکامل فراگیران که در کلاسهای ما اتفاق میافتند میباشند.
سوا لاتی برای بحث و گفتگو
1. برخی دیگر از مسئولیتهای مرکز کنترل، بخش آموزش، بخش ارزشیابی و بخش لجستیک را در پایگاه موردبحث در این فصل نام ببرید.
2. فضاهای مجازی چگونه میتوانند به براندازی حکومتهای دیکتاتوری که از مهمترین اهداف روش تدریس اینجانب میباشد کمک کنند؟
پینوشتها
1. وبلاگ
وبلاگ فضای مجازیای هست که فرصتهای بیشماری را جهت آموزش و یادگیری بهویژه در کلاسهای زبان ارائه میدهد. بهعنوانمثال میتوان از طریق وبلاگ به ارائه توضیح همراه با عکس و فیلم پرداخت. همینطور با استفاده از وبلاگ میتوان از کلاس آزمون آنلاین هم گرفت. وبلاگ برای استفاده پیشبرد اهداف آموزشی در کلاسهای پرجمعیت هم مؤثر میباشد. ضمن اینکه از طریق وبلاگ میتوان راجع به نقش و کارایی خود (بهعنوان معلم) هم از فراگیران نظرسنجی کرد. برای ساختن یک وبلاگ مناسب میتوانید از wordpress.comیا blogfa.com کمک بگیرید.
2. ویکی
ویکی بسیار شبیه وبلاگ میباشد اما برخلاف وبلاگ که پستهای شما در آن غیرقابل تغییر میباشند در ویکی پستها قابلویرایش کردن و تغییر دادن هستند. درواقع ویکی وبلاگی تعاملی هست که در آن کاربران میتوانند نسبت به نظریات یکدیگر واکنش (بیشتر در فرم نوشتاری) داشته باشند. بنابراین برخلاف بلاگ ها که معمولاً توسط معلم ایجاد و کنترل میشوند و فراگیران تنها میتوانند نظر یا پیشنهاد و انتقاد داشته باشند که در صورت صلاحدید معلم چاپ میشوند ویکیها توسط چند نفر (معلم و فراگیران) ویرایش و اداره میشوند. سایت wiki.com امکان به وجود آوردن ویکی رایگان را به شما میدهد.
3. وبسایت
برخلاف بلاگ ها و ویکیها وبسایتها فضا و امکانات بسیار گستردهتری را در اختیار کاربران قرار میدهند. در وبسایتها صفحات زیادی در اختیار شما قرار میگیرد که بهراحتی میتوانید در آنها سیر و اعمالنظر نمایید. اگر میتوانید مطالبتان را از طریق بلاگ ها و ویکیها ارائه دهید بهتر است از آنها استفاده نمایید چراکه برخلاف وبلاگها و ویکیها که رایگان هستند وبسایتها هزینهبر هستند. میتوانید از webs.com به طراحی برخی وبسایتهای رایگان نیز بپردازید.
4. مودل
مودل فضای مجازی باز و ارزان و حتی رایگانی میباشد که میتوان در آن به ارائه کلاسهای رسمی مجازی پرداخت. در این کلاسها فراگیران حضوروغیاب شده و ورود و خروج و فعالیتهای آنها ثبت میشوند. همانند بلاگ ها، ویکیها و وبسایتها در مودل ها هم میتوان به دیگر فضاهای مجازی لینک زد. برای داشتن یک مودل (رایگان) میتوانید از سایت moodle.com استفاده کنید.
منبع
1. سید محمد حسن حسینی (1391)
‘Beyond The Present Methods And Approaches To ELT/Education: The Crucial Need For A Radical Reform', Tehran: Jungle Publication, 2012 / ISBN: 978-964-981-883-2
برای سفارش این کتاب و ورژن فارسی آن با اینجانب تماس بگیرید: 09153852599
|