بسم ا... الرحمن الرحیم

"یادگیری تیمی رقابتی"

دکتر سید محمد حسن حسینی
(معلم زبان رشته های خیاطی کار و دانش پسرانه نصیرزاده مشهد!)
mhhosseini73@yahoo.com
 
    این مقاله ترجمه قسمتی از یکی از کتب اینجانب می باشد که در 1391 توسط انتشارات جنگل تهران چاپ شد. منابع را ببینید.

یادگیری به صورت گروهی در عصر حاضر به ویژه در اروپا و آمریکا بسیار مورد تاکید دست اندرکاران امر تعلیم و تربیت و مدرسان در آموزش و پرورش و آموزش عالی می باشد چرا که آنان به خوبی فواید علمی اجتماعی آن را دریافته اند. یادگیری گروهی متدهای متعددی دارد و با سبک های متفاوتی اجرا می شود که البته این متدها و سبک ها طرز نگرش پدید آورندگان آنان را به آموزش و نیز به دنیای واقعی نشان می دهند. اینجانب روش تدریس "یادگیری تیمی رقابتی" خود را اول بار در سال 2000  بر مبنای تیوری آموزشی سیاسی خود در رساله کارشناسی ارشدم ارائه دادم. وجه تمایز این روش تدریس از روشهای تدریس فعلی که در غرب رایج هستند و بر کار گروهی تمرکز دارند این است که این روش تدریس  تاکید بر "کار تیمی" و نه کار انفرادی و یا گروهی در" محیط های رقابتی" و نه در محیطهای مشارکتی دارد که از نظر اینجانب از الزامات زندگی موفق در دنیای پیچیده و رقابتی کنونی می باشد. این روش تدریس یک روش تدریس جامع می باشد که سعی در انعکاس واقعیت ها و ضروریت های دنیای واقعی در سطح کلاس را می نماید. به عنوان یک روش تدریس متفاوت در اموزش به طور  کلی و در آموزش زبان به طور اخص این روش تدریس سعی می کند تصویری واقعی تر از اصلوب و قواعد دنیای واقعی در سطح کلاس ارائه دهد چرا که اینجانب بر این باور هستم که کلاس های ما کسری از جامعه می باشند و بنابراین باید واقعیات دنیای واقعی  را در خود انعکاس دهند تا بدین سیاق بتوانند شاگردان را به محیط واقعی ارتباط دهند و آنان را برای زندگی موفق تر  در دنیای واقعی آماده نمایند. تنها در این صورت است  که ما می توانیم فاصله بین آنچه سیستم فعلی آموزش ما از شهروندان می سازد و آنچه واقعیات دنیای امروزی از آنها انتظار دارد را بکاهیم. در این مقاله سعی می کنم "قسمتی" از وجه آموزشی این روش تدریس را معرفی نمایم. برای درک بهتر وجه اجتماعی سیاسی آن کتاب و مقالاتی را که در منابع آمده مطالعه بفرمایید.

در کلاسهای اینجانب  شاگردان با پیشینه ها و نگرش ها و منش ها و استراتژیها و سبک های یادگیری متفاوت تیم های ناهمگون چهارنفره تشکیل  می دهند و سعی می کنند با یکدیگر در فرآیند یادگیری در محیط هایی شاد و پویا که بحث و گفتمان را تشویق می کنند درگیر شوند. در هر تیم یک شاگرد قوی، دوشاگرد متوسط و یک شاگرد ضعیف  وجود دارند. مکانیزم های طراحی شده برای پیشبرد کار گروهی توسط روش تدریس اینجانب همه اعضای تیم ها را مسئول فراگیری، رشد و پیشرفت خود می کند و همزمان آنها را تشویق به حداکثر  تلاش در جهت موفقیت  تیم هایشان  می نماید. اعضای تیم ها تشویق می شوند که علاوه بر رقابت با سایر تیم ها با رقیبان هم سطح خود  در تیم های دیگر هم رقابت کنند. میزان پیشرفت انها در این نوع رقابت ها که در امتحانات مشخص می شود بر امتیازی که تیم آنها کسب می کند تاثیر گذار خواهد بود. در چنین کلاس هایی تمام اعضای تیم ها به طور کامل (ذهنی - عاطفی  و هوشی) و فعال در فرایند یادگیری درگیر می شوند تا بتوانند به صورت گروهی مساله ای را حل کنند و یا کاری را انجام دهند. این میسر نمی شود مگر با شرکت کردن در فعالیت هایی از قبیل تبادل آرا، شفاف  سازی ایده ها، در نظر گرفتن راه حل های متفاوت برای یک مساله و حل و فصل دیپلماتیک اختلافات.

      نکته دیگر این که با وجود اینکه فراگیران در کلاس های اینجانب امتحانات نهایی را به صورت انفرادی  می دهند، اما امتحانات دوره ای و میان ترم  را به صورت تیمی می دهند. فلسفه ورای این استراتژی این است که بدین صورت امتحان را در خدمت آموزش و اهداف اموزشی قرار دهیم. این استراتژی باعث تعامل موثرتر بین فراگیران شده و فرصت هایی را برای انتقال مهارت ها (تست زنی، یادگیری و اجتماعی) استراتژی ها، نگرش ها و سبک های تفکر به وجود می آورد. نکته حائز اهمیت این است که دراین کلاسها اعضای تیم ها چاره ای ندارند جز اینکه مطمئن شوند تمام هم تیمی هایشان مطالب ارائه شده را به خوبی یاد گرفته اند چرا که اینجانب گاه گاهی از یکی از اعضای  برخی تیم ها می خواهم که به سوالات اینجانب برای اخذ امتیاز تیم خود پاسخ دهد. این اعضای انتخاب شده باید بتوانند برای پاسخ های خود در برابر کلاس دلیل و برهان هم بیاورند وگرنه افکار عمومی آنها را نخواهد پذیرفت.

در کلاس های اینجانب تیم ها نه تنها بر مبنای درجه پیشرفتشان - با توجه به سطح گذشته شان - و نیز بر مبنای رقابت بین اعضایشان با رقبای هم سطح شان در سایر تیم ها سنجیده می شوند، بلکه آنها بر مبنای پیشرفتشان نسبت به سایر تیم ها در کلاس  نیز ارزیابی می شوند. علاوه بر این تشویق های ویژه ای برای بهترین تیم ها با بهترین عملکرد در نظر گرفته  می شود تا اعضای تیم ها را تشویق به تعامل سازنده تر و نیز رقابت موثرتر با سایر تیم ها کرد. به عنوان مثال تیم هایی که برتری خود را در سه دوره به اثبات برسانند بالاترین نمره را برای تک تک اعضایشان در امتحان نهایی می گیرند – بدون توجه به نمرات واقعی شان، البته به شرط اینکه حداقل نمره قابل قبول را کسب کرده باشند. همین طور به منظور کاستن استرس، تیم هایی که حداقل نمره  میانگین کلاسی را کسب نمایند ترم را پاس خواهند کرد – به شرط آنکه نمرات اعضایشان زیر استاندارد نباشند. دلیل اینجانب برای پایین نگه داشتن سطح استرس فراگیران این است که استرس زیاد مانع کارایی موثر مغز و در نتیجه یاد گیری ماندگار می باشد. بنابراین سیستم ارزیابی روش تدریس اینجانب نه تنها اعضای تیم ها را تشویق می کند که فراگیری خود را بهبود ببخشند و از رقبای هم سطح خود در سایر تیم ها پیشی بگیرند بلکه آنها را تشویق می کند که نهایت همکاری را با اعضای تیم خود جهت پشت سر گذاشتن سایر تیم ها داشته باشند تا برتری خود را در کلاس به اثبات برسانند و پاداش ویژه که همان کسب  بالاترین نمره در امتحان  پایانی برای تک تک اعضا می باشد را دریافت نمایند. همین طور سرگروه ها یا کاپیتان ها نیز در امتحانات بالاترین نمره را - بدون در نظر گرفتن نمره  واقعی شان - کسب خواهند کرد البته اگر اعضای تیم آنها نشان دهند که پیشرفت قابل توجهی داشته اند.

نتایج کار تیم ها  همیشه برروی برد کلاس نصب می شود که در آنها نه تنها قوی ترین و ضعیف ترین تیم ها  مشخص شده اند بلکه فعال ترین و کوشاترین و نیز چالش آورترین شاگردان هم مشخص و معرفی می شوند. همچنین 2 تا 3 نفر برتر کلاس (بسته به تعداد کلاس) به عنوان همکاران اینجانب انتخاب می شوند تا مرا در کلاس ها در امر تدریس و تصحیح اوراق کمک کنند. هر گاه شاگردان در تیم هایشان مشکلی داشته باشند باید اول به این افراد مراجعه نمایند.  - اینجانب آخرین راه حل خواهم بود. نکته حائز اهمیت این است که نتایج هر امتحان ممکن است منجر به تغییر همکاران اینجانب (در کلاس) و نیز کاپیتان ها و حتی خود من! شود. دلیل این کار هم این است که نسل فردا به پذیرفتن افراد شایسته تر به عنوان مسیولین و رهبران خود عادت کنند و اصل شایسته سالاری را بپذیرند. آنها باید بپذیرند که بهترین  موقعیتها  برای شایسته ترین هاست و نه برای چاپلوسان و متملقان و بله قربان گوها و ریا کاران  و غوغا سالاران و قدرتمندان!

در پایان یادآوری می شود که کلیه فعالیت ها در کلاس های اینجانب هدفمند بوده و پروسه تدریس هر درس نیز طبق نمودار زیر سیستماتیک بوده و در دو مرحله اتفاق می افتد: 1. مرحله تدریس 2. مرحله ارزیابی.

همان طور که مشاهده می شود در مرحله تدریس  بعد از آن که اینجانب مطلبی را از طریق اینترنت، ویدئو و ... درس می دهم شاگردان فرصت دارند که به صورت انفرادی به آن بپردازند. سپس آنها فرصت دارند که درک خود را از آن مطلب با یکی از دوستانشان در تیم خود به اشتراک بگذارند. در مرحله بعد آنها فرصت دارند که فهم و یافته های خود را با تمام اعضای تیم شان بصورت گروهی به اشتراک گذاشته و به بحث راجع به موارد دشوارتر برای شفاف سازی و درک عمیق تر آنها جهت ارائه آن  در بحث کلاسی بپرداند. این دو مرحله نهایی باعث می شود که استرس انها برای مرحله نهایی  که بحث کلاسی  می باشد کاهش یافته و با اعتماد به نفس بیش تری وارد آن شوند. و بالاخره در مرحله نهایی شاگردان ادراک و آراء و نظرات خود را به بحث گذاشته و به نقد و قضاوت می پرداند. از دیگر ویژگی های این مرحله  این است که شاگردان تشویق می شوند مطالب فرا گرفته خود را به یاد بیاورند و بطور عمیق تر به آنها بپردازند. آنها باید برای دفاع از درک و یافته های خود دلیل بیاورند و نیز سعی در تفهیم آنها به هم کلاسی های خود نمایند. تمام این فعالیت ها  فرایند یادگیری را تسهیل می کند و مهمتر اینکه به یادگیری ژرفا و معنا می بخشند و این به نوبه خود باعث راحت تر به یاد آوری مطالب بعد از مدت طولانی تری می شود. در خاتمه از آنها خواسته می شود که تکالیف مربوطه را انجام دهند و نیز چند سوال کلیدی – بسته به محتوای درس - از درس طراحی کنند و برای امتحان حاضر شوند.

در جلسه بعد که جلسه امتحان است بعد از سلام و احوال پرسی ضمن اینکه موزیک ملایمی پخش می شود تکالیف چند تن از شاگردان  را چک می کنم و بعد از شاگردان می خواهم که به صورت انفرادی به سوالاتی که در اختیارشان قرار می دهم پاسخ دهند. در آخر برگه ها را جمع آوری می کنم و چند عدد از آنها را به صورت اتفاقی انتخاب می کنم تا میزان فهم و درک مطالب ارائه شده توسط آن شاگردان ارزیابی شود. این استراتژی باعث می شود که از جلسات بعد شاگردان با دقت بیشتری تدریس مرا  دنبال کنند. بلافاصله بعد از جمع آوری برگه ها دوباره از شاگردان می خواهم که همان سوالات را با دوستا نشان به صورت دو نفره در تیم ها یشان حل کنند و پاسخ دهند. بعد از  حدود ده دقیقه از آنها می خواهم که پاسخ هایشان را با تمام اعضای تیم ها یشان به اشتراک گذاشته و راجع به آنها  تبادل نظر کنند و اگر لازم شد پاسخ هایشان را اصلاح نمایند. در نهایت از هر تیم فقط یک پاسخ نامه به صورت اتفاقی انتخاب می شود تا برای ارزیابی کل اعضای تیم تصحیح شود. در اینجا ممکن است از شاگردی که برگه اش برای ارزیابی خود و تیمش انتخاب شده بخواهم برای پاسخش به سوالات خاص دلیل و برهان بیاورد. این استراتژی باعث می شود که شاگردان در فرآیند های کلاسی توضیح داده شده خود را به تمام معنا درگیر کنند تا بتوانند فهم و درک قابل قبولی از مسائل و پاسخ هایشان داشته باشند. نهایتا پاسخ ها در اختیار شاگردان قرار می گیرد تا در مورد درک و فهم خود به قضاوت بنشینند و در صدد فراگیری مواردی باشند که فهم آنها در موردشان ناقص بوده است. در آخر جلسه موضوع جلسه بعد را به فراگیران معرفی می کنم و از انها می خواهم که برای  پیگیری مباحث کلاس  و انجام تکالیف مربوطه و ارائه نظرات انتقادات و پیشنهاداتشان به وب سایت اینجانب مراجعه نمایند.

یک مورد که نباید مورد غفلت واقع شود این است که علی رغم ظاهر مکانیزم  آن که به نظر می رسد مطلوب شهروندان باهوش تر می باشد روش تدریس اینجانب برای رشد و تعالی شهروندان ضعیف تر طراحی شده است. البته همانطور که توضیح داده شد حق و حقوق وانگیزه و تلاش گروه اول نادیده گرفته نشده است. اما توانایی ها و نبوغ این گروه تا حدود زیادی در خدمت بهبود شرایط گروه ضعیف تر قرار داده شده است و بنابراین روش تدریس اینجانب در عمل در خدمت توانمند ساختن ضعفا ست! که غالبا اکثریت هستند اما نادیده گرفته می شوند - چه در کلاس ها و چه در جامعه در دنیای کنونی که سر شار از ظلم و ستم وتبعیض و فساد و استبداد و ریا و نیرنگ است. و نکته اینجاست  که توانمند ساختن و آگاه ساختن ضعفا نهایتا به آزادی آنها منجر خواهد شد که به نوبه خود به معنی به زیر آوردن افراد مستبد و خود کامه و ریاکار است که آنان را به عنوان مالالتجاره خود در نظر می گرفته اند. بنابراین این روش تدریس باید به ویژه در کشور های جهان سوم در کلاسها به خدمت گرفته شود  چرا که این روش تدریس به یادگیری به عنوان عامل رها سازی مستضعفین می پردازد (برای درک بیشتر این مطلب منابع را مطالعه بفرمایید).

 از جمله دلائل موفقیت روش تدریس اینجانب یکی اهمیتی است که به ایجاد "حس مسئولیت" در افراد در قبال پیشرفت خود و تیم شان  می دهد. دلیل دیگر بر می گردد به این واقعیت که مکانیزم های موجود در این روش به درگیر کردن "تمام" فراگیران در فرایند یادگیری می پردازد. و نهایتا اینکه این روش تدریس برخلاف روشهای تدریس فعلی که بر کار گروهی تکیه دارند (در آمریکا- کانادا- اسکاتلند و غیره) از عامل ایجاد "رقابت" به عنوان عاملی موثر در ایجاد تعامل کاراتر بین اعضای تیم ها در جهت رسیدن به اهداف مشترک در محیطی شاد و پویا مدد می جوید. در هر صورت تحقیقات بیشتری لازم است تا اثر بخشی این روش تدریس در مقایسه با روشهای تدریس فعلی بررسی شود.

    برای بررسی دیزاین، پایه های تئوریک، سیلابس، وظایف معلمان و شاگردان، عوامل مسبب انگیزه، مواد آموزشی، فعالیتهای کلاسی و سیستم ارزیابی کلاس هایی که توسط روش تدریس اینجانب اداره می شود آخرین کتاب اینجانب را که توسط انتشارات  جنگل تهران چاپ شده و در منابع آمده است ببینید.

=============================================
منابع
 : وبلاگ شخصی نویسنده (دکتر حسینی)http://beyondelt.blogfa.com
Hosseini, S. M. H. (2007). ELT in Higher Education in Iran and India: A Critical View. Language in India, 7(2007).  http://www.languageinindia.com/dec2007/eltinindiaandiran.html
. "سیستم آموزشی ما به کجا می رود؟!"- "سیستم تعلیم و تربیت یا کارخانه گوسفند سازی" .(1393) سید محمد حسن, حسینی  
http://www.naslsokhteh.ir/?p=4176#comment-188 Available at
http://smi-edu.com/index.php
http://www.farhangiannews.ir/view-18564.html
."وظایف معلمان و اساتید در عصر و شرایط حاضر" .(1393) سید محمد حسن, حسینی  
Available at  http://www.farhangiannews.ir/view-20441.html
Hosseini, S. M. H. (2012). Beyond the present methods and approaches to ELT/Education: The crucial need for a radical reform. Tehran: Jungle Publications – Note: This book was published but, unfortunately, it was not distributed due to some reasons!
My Book:  http://smi-edu.com/index.php/%D8%AE%D8%A8%D8%B1/1195-beyond-the-present-methods-and-approaches-to-elt-education-the-cruc
=====================