خبرگزاری فارس: چالش‌ها و راهکارهای رشد و شکوفایی ادبیات فارسی در افغانستان
سخنرانان میزگرد بررسی وضعیت ادبیات افغانستان، فقدان اساتید متخصص برای تدریس، وجود رقابت منفی بین دانشگاه‌ها و تناقض زبانی را دلیل عدم پرورش و اعتلای ادبیات فارسی در دانشگاه‌های این کشور عنوان کردند.

به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، نشست بررسی وضعیت ادبیات در افغانستان طی 15 سال گذشته با حضور 4 تن از مسئولان نهادهای دولتی، نویسندگان و شاعران ولایت «بلخ» در دفتر روزنامه «عصرنو» برگزار شد.

در این میزگرد، «صالح محمد خلیق» شاعر و نویسنده و رییس اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ، «سید فضل الله قدسی» شاعر و نویسنده، «صادق عصیان» شاعر و استاد دانشگاه بلخ و «تقی واحدی» نویسنده و مسئول فرهنگی کمیسیون حقوق بشر شمال حضور داشتند.

نگاه کلی به وضعیت ادبیات افغانستان بعد از طالبان

در آغاز این میز گرد «صالح محمد خلیق» رئیس اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ با ارائه آمار، کتاب‌های چاپ شده توسط نویسندگان افغانستانی گفت: بعد از سقوط طالبان و ایجاد اداره موقت در سطح کشور 36 هزار جلد کتاب چاپ شده است.

بعد از دی‌ماه  1394 تا ماه خرداد تعداد 15 جلد کتاب در بلخ و در مقایسه با آن از دی‌ماه تاکنون که در آغاز ماه خرداد قرار داریم، 20 جلد کتاب چاپ شده  که نسبت به سال گذشته می‌توانیم بگوییم افزایش 2 برابری داشته است.

خلیق گفت: البته در 15 سال گذشته تنها در بلخ 55 جلد کتاب توسط نویسندگان بلخ چاپ شده است؛ در سطح کشور یک انتشارات دولتی به نام «بیهقی» و 26 ناشر خصوصی وجود دارد و این آمار هر از چندگاهی در حال تغییر می‌باشد.

وی تصریح کرد که 60 درصد کتاب‌های چاپ شده در افغانستان را آثار ادبی و فرهنگی و 40 درصد باقی مانده را آثار دیگر تشکیل می‌دهد.

خلیق وضعیت ادبیات در افغانستان را در حال بهبود و رشد دانست و افزود: وضعیت فعلی ادبیات در افغانستان از نگاه سبک نوشتار استانداردتر شده است؛ طوری که می‌توانیم بگوییم نوشته‌های ادبی ما با کشورهای هم‌زبان مانند ایران در سطح بالایی قرار دارد و هم طراز شده است.

در ادامه «سید فضل الله قدسی» وضعیت ادبیات افغانستان در دهه گذشته را ضعیف دانست و گفت: انتظار می‌رفت که جایگاه ادبیات و هنر در افغانستان خیلی بهتر از وضعیت فعلی باشد اما متاسفانه در دهه گذشته ما در عرصه ادبیات شاهد تحولات بزرگی نبودیم.

قدسی می‌گوید: آنچه قابل ذکر است آن است که این وضعیت در 14 سال گذشته حدس زده می‌شد؛ چون تعداد زیادی از نویسندگان به دلیل وضعیت بد اقتصادی و عدم پشتیبانی دولت یا نهادهای حامی، جذب ادارات دولتی یا خصوصی شدند و به همین دلیل استعداد ادبی آنها در دل‌هایشان خاموش شد.

این مسئله سبب شده تا ما آثار چندانی نداشته باشیم و این آثار نظر به دیگر کشورهای همزبان خیلی کم و قابل مقایسه نیست.

کم‌توجهی دولت به بخش ادبیات

قدسی افزود: متاسفانه با این‌که در دهه گذشته امکانات گسترده‌ای به افغانستان سرازیر شده اما دولت توجه چندانی به بخش ادبیات نداشته و از طرفی نبود نقد ادبی هم باعث شده تا ادبیات افغانستان رشد چندانی نداشته باشد.

صادق عصیان با انتقاد به آمار ارائه شده توسط رئیس اطلاعات و فرهنگ، اظهار داشت که آمار و ارقامی که در افغانستان ارائه می‌شود هیچ وقت دقیق نیست.

وی می‌گوید: در کشوری که هنوز آمار دقیقی از شهروندان خود ندارد؛ این آمار نمی‌تواند دقیق باشد.

عصیان در مورد وضعیت ادبیات افغانستان گفت: طی سال‌های گذشته و در جریان پس از طالبان، علاوه بر  بوجود آمدن ده‌ها شاعر، طنز نویس و داستان‌نویس برای اولین بار ده‌ها انجمن ادبی در کشور بوجود آمد که این انجمن‌ها دستاورد خوبی داشتند؛ از جمله این دستاوردها می‌توان به اجرای برنامه‌های ادبی، تشویق جوانان در زمینه ادبیات و انتشار کتاب یاد کرد.

عصیان با گلایه از دولت در زمینه عدم پشتیبانی از نخبگان ادبیات کشور گفت: ما متاسفانه فعلاً در کشورمان انجمن ادبی دولتی نداریم و دولت برای این انجمن‌های ادبی، سرمایه‌گذاری نکرده است.

وی جایگاه فعلی ادبیات در افغانستان را قابل قبول ندانست و افزود: اگر دولت افغانستان مقداری از پول‌های کمک شده از جانب کشورهای دیگر را به ادبیات و تامین مالی انجمن‌های ادبی و یا نخبگان ادبی تخصیص می‌کرد ما امروز دارای ادبیات بهتر و آثار منظم‌تری می‌بودیم.

سید فضل‌الله قدسی با انتقاد از سخنان «صادق عصیان» کارکردهای انجمن‌های ادبی را ناموفق دانست و گفت: متاسفانه به دلیل نبود نقد ادبی در این انجمن‌ها، این انجمن‌ها ناموفق بوده‌اند.

به گفته قدسی نقد ادبی امروزه یکی از شاخه‌های علوم ادبی به حساب می‌آید که باعث رونق ادبیات می‌شود، امّا در افغانستان هنوز نتوانسته جایگاه خود را تثبیت کند.

به گفته قدسی نبود نقد سالم ادبی در افغانستان، ادبیات را آسیب پذیر ساخته است.

در ادامه خلیق در جواب گفته‌های قدسی مبنی بر کمبود آثار ادبی در افغانستان، گفت: توقع ما از نهادهای ادبی و فرهنگی در افغانستان مانند دیگر کشورها نیست؛ اگر تعداد خوانندگان و یا افراد باسواد افغانستان را با دیگر کشورها مقایسه کنیم می‌توانیم بگوییم که تیراژ هزار نسخه‌ای ما برابر با 10 هزار نسخه کشورهای دیگر است.

وی افزود: ما نمی‌توانیم از بهبود وضعیت ادبیات افغانستان بعد از سال‌های موقت چشم بپوشیم.

«تقی واحدی» داستان‌نویس شناخته شده افغانستان، در رابطه به این پرسش که چه تعداد انجمن‌های فعال در بلخ موجود است، اظهار داشت: در حال حاضر وضعیت ادبی افغانستان در وضعیت عالی قرار دارد.

واحدی افزود: وضعیت دانشگاه‌ها و تکاپوی دانشجویان و جوانان در زمینه پژوهش علمی این وضعیت را ثابت می‌کند که ادبیات در افغانستان رشد خوبی داشته است؛ اگر به کتابخانه‌ها مراجعه کنید خود شاهد این وضعیت می‌باشید.

اما فعلاً بدتر شدن امنیت، وضعیت اقتصادی کشور و کمبود نویسندگان و نخبگان ادبی باعث شده تا ادبیات در افغانستان در مسیر رشد نباشد.

وی با تایید گفته‌های قدسی در مورد کمبود آثار و نبود نقد ادبی در کشور گفت: درست است نقد ادبی کم بوده و به تعداد کافی آثار نداریم اما باید در نظر بگیریم که ما در افغانستان هستیم و با توجه به شرایط اینجا این مقدار قابل قبول بوده می‌تواند.

رسانه‌ها و رشد ادبیات در افغانستان

واحدی افزود: رویکرد رسانه‌ها در سال‌های اول سقوط طالبان برای رشد ادبیات خوب بود؛ اما متاسفانه با گذشت زمان توجه رسانه‌ها در این زمینه کمتر شد.

وی نقش رسانه‌ها در زمینه رشد ادبیات را مهم دانست وخواستار توجه جدی رسانه‌ها به این موضوع شد.

وضعیت دانشکده‌های ادبیات افغانستان

صادق عصیان در جواب این سوال که وضعیت دانشکده‌های ادبیات در افغانستان چگونه است، اظهار داشت: ‌دانشگاه‌ها حرف اول را در رشد ادبیات می‌زنند؛ اما همیشه با مشکلاتی همچون نبود مکان دائمی یا نداشتن امکانات و نبود انتشارات مواجه بوده‌اند که این موضوع باعث شده تا دانشجوها توجه کمتری داشته باشند.

وی افزود: ما همیشه تلاش داشتیم تا با برگزاری همایش‌های ادبی، در اختیار دادن امکانات و تشویق آنها به مطالعه، آنها را تشویق به ادبیات کنیم.

در ادامه سیدفضل الله قدسی در مورد وضعیت دانشگاه‌ها گفت: متاسفانه دانشگاه‌ها در افغانستان با مشکل بزرگ مواجه هستند: نبود استاد متخصص برای تدریس و وجود رقابت منفی بین دانشگاه‌ها و تناقض زبانی باعث شده است تا دانشگاه‌های ما برای پرورش ادبیات موفق نباشد.

اما خلیق در این‌باره می‌گوید: ما وقتی در مورد دانشگاه‌ها صحبت می‌کنیم باید در نظر بگیریم که خوشبختانه در این اواخر موجی از محافل ادبی در دانشگاه‌های برگزار می‌شود که این محافل در رشد ادبی و فرهنگی خیلی تاثیر گذار است؛ پس گفته می‌توانیم دانشگاه‌ها در حالت بهبود هستند.

وی افزود: در افغانستان 2 زبان رسمی وجود دارد؛ ما همیشه خواستار این بودیم تا بین دانشجوها هماهنگی و یکپارچگی وجود داشته باشد، اما بعضی اوقات بعضی مسائل کوچک درگیری‌هایی را بوجود می‌آورند که با دخالت استادان این درگیری‌ها بلافاصله خاموش می‌شود.

برای رشد و شکوفایی ادبیات چه باید کرد؟

واحدی در پاسخ این سوال که برای بهتر شدن وضعیت ادبیات چه راهکاری را پیشنهاد می‌کنید، گفت: ایجاد ساختارهای رقابتی منصفانه برای تمام زبان‌ها و اقوام و تطبیق آن از طرف دولت و تلاش برای توجیه ادبیات از طریق رسانه‌ها یا نهادهای آکادمیک می‌تواند نقش بزرگی برای بهبود وضعیت ادبیات در افغانستان داشته باشد.

قدسی گفت: حضور جوانان در کانون و مراکز ادبی، نقد ادبی، و شناسایی استعدادهای ناشناخته و تشویق جوانان می‌تواند در زمینه بهتر شدن ادبیات افغانستان تاثیر گذار باشد.

خلیق گفت: پشتیبانی همه جانبه مردم از نویسندگان و نخبگان ادبی، ایجاد انتشارات و حمایت مالی آنها و وجود رقابت مثبت این انتشارات با کشورهای دیگر برای ترقی ادبیات افغانستان بسیار مهم است.

عصیان انسجام و هماهنگی بیشتر بین نویسندگان، ایجاد نهادهایی برای پشتیبانی از نویسندگان و شاعران و گردهم آمدن و رابطه گرفتن بیشتر فرهنگیان و دانشجوها با نخبگان ادبی را خواستار شد و افزود که این راهکارها می‌تواند جهت ترقی ادبیات مهم باشد.