انواع روش های یادگیری گروهی

دکتر سید محمد حسن حسینی

معلم مدرسه رافتی قاسم آباد

mhhosseini2020@gmail.com

• این مقاله ترجمه قسمتی از یکی از کتب اینجانب می باشد که در 2012 توسط انتشارات جنگل تهران چاپ شد. منابع را ببینید.

مقدمه

همان طور که گفته شد کار گروهی یک اسم کلی و عام می باشد که به مجموعه ای از روشهای تدریس که بر کار گروهی تأکید دارند و غالبا در کشورهای غربی و آمریکا طراحی و ارایه گردیده اند اطلاق می شود. اخیراً این روشهای تدریس هم زمان با ظهور ایده ها و نظریه های ساختارگراها در آغاز هزاره سوم در حال فراگیر شدن هستند. این روش ها به نام های متفاوتی شناخته می شوند که از جمله آنها مدلهای کار گروهی، استراتژیهای کار گروهی و روشهای کار گروهی می باشند. نام آنها هرچه که باشد آنها سعی دارند که دانش فراگیران و نیز مهارتهای ارتباطی انسانی را در محیط هایی شاداب و پویا ارتقا دهند. بنا بر نظر اسلوین (1983) یکی از بارزترین ویژگی های این روش های تدریس این است که آنها سعی دارند قوای بخاطر سپاری، تفکر و ذهنی فراگیران را با آموزش آنها در محیط های اجتماعی توسعه دهند. همین طور، همانطور که اشاره شد این روش ها بر توسعه مهارت های اجتماعی و قابلیت های فراگیران برای ارتباطات اجتماعی نیز تأکید دارد.

یاد آوری می شود که هرچند از نظر تکنیکی به این روشها نمی توان عنوان متد و یا روش تدریس اطلاق کرد اما اینجانب از این پس آنها را با عنوان روش تدریس معرفی می کنم. البته آنها بیشتر استراتژی ویا تکنیک آموزشی هستند تا روش تدریس. این مقاله بر آن است که به معرفی چند روش تدریس که بر کار گروهی تأکید دارند بپردازد. این روش ها می توانند در ارائه تدریس هر درسی به ویژه تدریس زبان های خارجی استفاده شوند چرا که فراگیری زبان با بکارگیری آن در محیط های اجتماعی ارتباط مستقیم دارد و این روش های تدریس بر ایجاد تعاملات و روابط اجتماعی تاکید دارند. امید است که با مطالعه مکانیزم های این روش های تدریس همکاران محترم بتوانند با استفاده از خلاقیت خود به ارائه و یا ترکیب و یا توسعه چنین روشهایی بپردازند.

تحقیق گروهی  

شاران و شاران (1992) در دانشگاه تلآویو این روش تدریس را طراحی کرند و ارائه داند. این روش تدریس از معدود روش های تدریس کار گروهی است که به فراگیران آزادی قابل توجهی می دهد. فراگیران در کلاس هایی که با این روش تدریس اداره می شوند این آزادی را دارند که ترکیب گروهی خود را شکل دهند، نقش ها و مسئولیت های خود را مشخص کنند، رفتارهای مناسب مورد انتظار در کلاس و در تعامل با یکدیگر را مشخص کنند و اهداف خود را ترسیم نمایند. فراگیران گروه های مطلوب 2 تا 6 نفره ی خود را تشکیل می دهند تا با یکدیگر در جهت تهیه پروژه های گروهی خود و در نتیجه رسیدن به اهداف مشترک همکاری کنند. بنابراین نقش معلم در این روش تدریس مداخله جویانه نیست. این روش تدریس تحقیق گروهی، جمع آوری اطلاعات توسط فراگیران و بررسی و تجزیه تحلیل آنها از طریق بحث و گفت و گو را شامل می شود. یکی دیگر از بارزترین ویژگی های این روش تدریس این است که این روش تدریس – بر خلاف روش تدریس اینجانب - مخالف هر نوع رقابتی بین فراگیران می باشد.

در سطح کلاس، همان طور که در بیشتر کلاس هایی که بر مبنای روش های تدریس کار گروهی اداره می شوند، از مدرس انتظار می رود که در جلسه اول این روش تدریس و فوائد و اسلوب اولیه آن و نیز اهداف  کرس را به شاگردان معرفی نماید و در باره نوع ارزیابی کردن شاگردان به آنها توضیح دهد. همچنین او باید به شاگردان کمک کند تا گروه های خود را تشکیل دهند. همانند سایر روش های تدریس کار گروهی، در این روش تدریس نیز ارائه مطالب جدید می تواند در غالب سخنرانی که همراه با خلق طوفان های ذهنی و به کارگیری فعال شاگردان در طول پروسه تدریس است باشد که برای این منظور ممکن است از اسلاید، ویدئو و یا اینترنت نیز استفاده شود. شاران و شاران چهار فاکتور مهم و مؤثر روش تدریس خود را آن گونه که در شکل زیر ترسیم شده است معرفی می کنند:

 به عبارتی دیگر در این کلاس ها اعضای گروه ها ابتدا گرد هم می آیند تا از میان موضوعاتی که در اختیار دارند و قرار است در طول سال/ترم کار شود یکی را برای تحقیق و بررسی بیشتر و انجام پروژه ای در باره آن انتخاب نمایند. سپس در هر گروه برنامه ریزی می کنند و تصمیم می گیرند که در موضوع مورد نظر دنبال چه باشند، چگونه در پی آن باشند و چگونه کارها و مسئولیت ها را بین خود تقسیم و مشخص کنند تا بتوانند با موفقیت هر چه بیشتر پروژه خود را انجام دهند. درطول ترم انها  در فعالیت هایی از قبیل تجزیه و تحلیل و نیز ارزیابی کردن اطلاعاتی که از چندین منبع جمع اوری کرده اند همکاری می کنند. انها راجع به موضوع مورد نظر به تبادل بحث وارائه اطلاعات می پردازند تا به این صورت یافته های خود راشفاف کنند و توسعه دهند. بعد از این که هر گروه کارش را تمام می کند اعضای گروه گرد هم می ایند و یافته های خود را به اشتراک می گذارند تا در باره راه حل و اطلاعات نهایی به توافق برسند و برای ارائه گزارش و یا پروژه خود اماده شوند. در جلسه نهایی هر گروه یافته های خود را با کل گروه های کلاس به اشتراک می گذارد. باور بر این است که موفقیت دسته جمعی گروهی باعث ایجاد انگیزه درونی می شود که این به نوبه خود در موفقیت اینده آنها موثر است.

در رابطه با ارزیابی کردن فراگیران، در این روش تدریس روش های خود ارزیابی کردن، ارزیابی توسط گروه های دیگر و ارزیابی توسط معلم مورد تاکید است تا بازخورد مناسب و کافی به فراگیران جهت موفقیت بیشر انها داده شود. به عنوان نمونه هنگامی که یک گروه به ارائه گزارش و یا پروژه خود می پردازد گروه های دیگر این فرصت را دارند که در رابطه با حرفه ای بودن ونیز شفافیت گزارش و یا پروژه انها به وسیله مشاهده و طرح سوال قضاوت کنند. ارزیابی نهایی شاگردان بر مبنای کیفیت اجرای گروهشان در طول ترم می باشد که هدف از این نوع ارزیابی تشویق بیشتر اعضای گروه ها  به تعاون و همکاری نزدیک تر می باشد.

یاد گیری مشارکتی

جانسون و جانسون (1999) در دانشگاه مینوسوتای امریکا این روش تدریس را ارائه داده اند. یکی از مهم ترین ویژگی های این روش تدریس این است که در ان کل گروه های کلاس تشویق می شوند که علاوه بر اعضای خود به سایر گروه ها نیز فعالانه کمک کنند. در چنین کلاس هایی این اصل پذیرفته شده است که هر گروهی که با اشتیاق بیشتری به سایر گروه ها کمک کند اطلاعات وکمک بیشتری نیز دریافت می کند - چه از طرف سایر گروه ها و چه از طرف معلم. در این روش تدریس همچنین تاکید بر تدریس مستقیم مهارت های اجتماعی از قبیل اعتماد سازی، حل وفصل مسالمت امیز منازعات وکمک کردن به یکدیگر می با شد. به طور کلی این روش تدریس نسبت به سایر روش های تدریس که بر کار گروهی تاکید دارند تمرکز بیشتری بر اموزش مهارت های کار گروهی دارد. و بر خلاف سایر روش های تدریس از نوع خودش این روش تدریس مراحل خاصی را در پروسه تدریس توصیه نمی کند و از معلمان انتظار می رود که با توجه به ضروریات و مقتضیات کلاس های خود عمل کنند. برادران جانسون اما تاکید دارند که پنج فاکتور زیر باید در بکار گیری این روش تدریس لحاظ شوند:

1. تعامل مثبت: یعنی معلمان باید هر کاری که لازم است بکنند تا در شاگردان تمایل به تعاون و همکاری بیشتر نه تنها با اعضای گروه خود که با سایر گروه ها را به وجود آورند.
2. حس مسئولیت فردی و گروهی: مدرسان باید تربیتی دهند واسترا تژی هایی به کار بگیرند که فراگیران در قبال یادگیری وموفقیت خود و گروهشان مسئولیت بپذیرند.
3. تعامل چهره به چهره: میز و صندلی کلاس باید طوری چیده شود که شاگردان بتوانند به راحتی تعامل چهره به چهره داشته باشند.
4. مهارت های گروهی: معلمان باید به اموزش مهارتهای مورد نیاز برای کار گروهی موفق نیز بپردازند.
5. ارزیابی کردن کار گروهی: معلمان باید در انتهای هر جلسه فرصتی به شاگردان دهند تا به نقاط ضعف و مثبت کار گروهی خود بپردازند و در صدد بهبود نقاط ضعف برایند.

در کلاس هایی که توسط این روش تدریس اداره می شوند، غالبا گروه های ناهمگون (در جنسیت،  نژاد، هوش، معدل، سطح درک مطلب و یا دانش زبانی) سه تا شش نفره به منظور رسیدن به اهداف اموزشی مشترک با یکدیگر کار می کنند. همان طور که گفته شد سیستم ارزیابی کردن این روش تدریس طوری است که فرا گیران به خوبی این مسئله را در می یابند که موفقیت انها به موفقیت سایر گروه ها در کلاس نیز بستگی دارد. بنا بر این انان مجاب می شوند که نه تنها با اعضای گروه خود بلکه با سایر گروها نیز همکاری داشته با شند. آنها به یکد یگر کمک می کنند تا مطمئن شوند که همه موضوعات ارائه شده توسط معلم را فهمیده و تمارین و تکالیف مربوط را انجام داده اند.

در ارتباط با سیستم ارزیابی در این روش تدریس تمام اعضای گروه یک نمره خاص می گیرند. اعضای هر گروه بنا بر میزان همکاریشان با یکدیگر و نیز با سایر گروه ها برای رسیدن به یک هدف مشترک برای کل کلاس ارزیابی می شوند. این نوع سیستم ارزیابی این واقعیت را می رساند که در این روش تدریس تمام گروه ها یک سرنوشت مشترک دارند. - به عبارت دیگر انها با یکدیگر شنا می کنند و یا با یکدیگر غرق می شوند. باید توجه داشت که این امر مهم بدون توجه به این واقعیت که ممکن است افرادی در هر گروه باشند که با هوش تر وکاراتر و مسئولیت پذیرتر هستند می باشد. باور بر این است که این نوع سیستم ارزیابی باعث همکاری نزدیک تر افراد کلاس می شود!

جیگ سا (1)

ارنسون و همکاران (1978) اول بار در دانشگاه کالیفرنیا این روش تدریس را ارائه دادند. نکته کلیدی در این روش این است که معلم باید در طول پروسه تدریس خلاء هایی در دانش فراگیران به وجود اورد و از وسوسه ای که این خلاء ها در انها برای کسب دانش و اطلاعات جدید ایجاد می کند استفاده کرده و به رائه مطلب جدید و نیز در گیر کردن فراگیران در فرایند یادگیری بپردازند. این خلاء های اطلاعاتی شرایط ایده الی را برای گفتگو و تبادل اراء در بین فراگیران بوجود می اورند که به ویژه در کلاس های زبان بسیار موثر است. برای خلق این نوع خلاء ها معلمان باید توجه داشته باشند که اطلاعات کامل را به هیچ فراگیر یا گروهی ندهند تا به این صورت آنها تشویق به تعامل و گفتگو با سایرین شوند. در چنین تعا ملاتی چون شاگردان احساس نیاز به اطلاعات یکدیگر دارند به دقت به یکدیگر گوش می دهند و باهم هم کاری می کنند. همان طور که در شکل زیر مشخص است یک کلاس جیگ سا باید پنج مرحله را در بر بگیرد:

عکس 2: عناصر اصلی جیگ سا

 در  کلاس، بعد از این که مواردی که قرار است اموخته شوند به قسمت های متفاوت تقسیم می شوند، به اعضای گروه های اصلی که معمولا تا چهار نفر می باشند و توسط معلم دسته بندی شده اند ارائه می شوند. سپس قسمت های جدا شده  بین این اعضای گروه ها تقسیم می شوند. هر عضو از گروه مسئول یک قسمت از کل کار می شود. بعد از این که اعضای گروه هایی که روی یک قسمت مشخص از کل کار کار می کنند و به ان مسلط می شوند، در گروه های تخصصی جدا از گروه های اصلی خود گرد هم می ایند تا به مطالعه و بحث پیرامون ان مطلب خاص و نیز به بحث در مورد شیوه تدریس و نحوه ارائه ان بپردازند. به عنوان مثال اعضای شماره 1 تمام گروه ها قسمت الف کل کار را جهت برسی و مطالعه به عهده می گیرند و اعضای شماره 2 تمام گروه ها بخش ب از کل کار بر عهده می گیرند و... . بعد اعضای شماره 1 تمام گروه ها در یک گروه جدید که گروه تخصصی الف نامیده می شود گرد هم می ایند و به بحث پیرامون ان مطلب خاص و نیز به بحث در مورد شیوه تدریس و نحوه ارائه ان به اعضای گروه های اصلی خود می پردازند. بعد از این که تمام اعضای گروه های تخصصی مطمئن شوند که همگی به مطالب مورد نظر تسلط پیدا کرده اند به گروه های اولیه خود بر می گردند و ان مطالب را به هم گروهی های خود ارائه می دهند. و در مرحله بعد به ارائه سایر دوستانشان در گروه خودشان گوش می دهند تا بدین صورت  کل  مطلب ارائه شده توسط معلم را فرا گیرند و به این صورت است که تمام اعضای گروه در گروه اصلی تمام مطالب مورد نظر معلم را می اموزند و به این صورت در واقع جیگ سا و یا همان پازل کامل می شود. بعد از این مرحله گروه ها یافته ها و فهم خود را از مطالب مورد نظر معلم در سطح کلاس به بحث و گفتگو می گذارند . در پایان این مرحله تمام فراگیران یک امتحان از مطالب ارایه شده می دهند.

در ارتباط با سیستم ارزیابی این روش تدریس، گروه ها به واسطه حاصل جمع نمرات اعضای شان در امتحاناتی که به صورت انفرادی داده اند ارزیابی می شوند. گرو هایی که بیشترین پیشرفت را نشان دهند نیز برنده اعلام می شوند.این نوع سیستم ارزیابی کردن بیشتر حس مسیولیت پذیری اعضای گرو ه ها را افزایش می دهد. اما استراتژی معرفی کردن بهترین گروه و نیز فلسفه ورای خلق خلا اطلاعاتی به ارتقای تعاملات مثبت در بین اعضای گرو ه ها می انجامد.  

جیگ سا 2

جیگ سا 2 توسط اسلوین (1980) در دانشگاه یورک در انگلستان طراحی شد که فرم پیشرفته تر جیگ سا 1 می باشد. این جیگ سا شبیه جیگ سا 1 می باشد چراکه در این جیگ سا شاگردان ترغیب می شوند تا از یکدیگر فرا گیرند. اما تفاوت در این است که درجیگ سا 2 از شاگردان خواسته می شود  که کل مطلب ارائه شده توسط معلم را فرا گیرند و نه همانند جیگ سا 1یک قسمت خاص را. در کلاس هایی که جیگ سا دو را به کار می گیرند، بعد از این که معلم کل مطلب را ارائه می دهد از تمام اعضای گروه های اصلی خواسته می شود تا ان ها را به منظور درک کلی انها مطالعه کنند. در مرحله بعد همانند جیگ سا 1 از اعضای گروها که مسئول متخصص شدن یک قسمت خاص شده اند خواسته می شود در گروه های تخصصی مربوطه گرد هم ایند و به مطالعه دقیق تر و عمیق تر مطالب مربوطه بپر دازند. انها همین طور باید به روش های ارائه ان مطالب به اعضای گروه های اصلی خود نیز بپردازند. سپس این افراد به گروه های اصلی خود بر می گردند و همانند جیگ سا 1سعی در تدریس و تفهیم انها به اعضای گروه خود می کنند. سپس به سایر اعضای گروه های خود گوش می دهند تا مطالب انها را نیز یاد گرفته و درک خود از مطلب مورد نظر معلم را کامل کنند و به عبارتی جیگ سا کامل شود. در نهایت این مطالب در سطح کلاس به بحث گذاشته می شوند. فراگیران ممکن است در این مرحله پایانی کلاس یک امتحان هم داشته باشند.

در ارتباط با سیستم ارزیابی فراگیران در این روش، علاوه بر در نظر گرفتن ارزیابی گروه ها  آن گونه که در جیگ سای اوریجینال بود، این روش بر ارزیابی بهبود وضعیت دانشی اعضای گروه ها هم تاکید دارد. به عبارت دیگر هر عضو گروه یک "نمره پایه" که همان میانگین نمرات قبلی او می باشد دارد و یک "نمره جامع" که در واقع تفاوت بین آخرین نمره او و نمره پایه او می باشد. نمره نهایی هر گروه هم با مقایسه آخرین  نمراتشان با میانگین نمرات قبلی شان مشخص شده و  راجع به پیشرفت آنها قضاوت می شود. اعضا و گروه هایی که  بیشترین  پیشرفت را داشته باشند به نحوی تشویق می شوند- مثلا به آنها جایزه داده می شود. در خاتمه یاد آوری می شود که هر چند فعالیت های مورد  تاکید این روش باعث همکاری مثبت بیشتر بین اعضا و گروه ها می شود، این نوع سیستم ارزیابی در جهت ارتقاء حس مسئولیت پذیری در اعضاء گروه ها طراحی شده است. نمونه طرح درسی را که اینجانب بر مبنای این روش تدریس ارائه داده ام در ضمیمه شماره 1 ببینید.

مخالفت سازنده

اندیشمندانی همانند جانسون، جانسون و هولوبک (2002) این روش تدریس را که تمرکز اصلی آن بر تاثیرات مثبت ایجاد هدفمند تضارب در آرا بر موفقیت علمی و تعاملات اجتماعی فراگیران می باشد ارایه داده اند. واقعیت این است که این روش تدریس شکل تکامل یافته  روش تدریس "یادگیری از طریق بحث" می باشد که اول بار در 1938 ارایه شد. این روش تدریس بر پایه  جلسات بحث و گفتگو در باره موضوعاتی می باشد که فراگیران خود با توجه به علاقه مندی خود آنها را مطرح می کنند. سوالات موثر و راه گشا  و تجزیه  و تحلیل دیدگاه های متفاوت که تفکر انتزاعی را می طلبند مورد تاکید این روش تدریس می باشند. چنین سوالات و فعالیت هایی چیزی بیشتر از حفظ کردن و بیان جملات سطحی را از فراگیران می خواهند. آنها ارزیابی  سبب ها و تاثیرات، تعمیم دادن و ارتباط دادن ایده ها، مفاهیم و اصول و قواعد را می طلبند که تماما باعث عمق و ژرفا بخشیدن به یادگیری می شوند.

 در به کارگیری این روش تدریس موارد زیر باید در نظر گرفته شوند:

1. مقدمه: مقدمه باید شامل معرفی شفاف وظایف گروه ها و مراحل کار و بحث گروهی و نیز مهارتهای تعاملی که فراگیران باید در هر مرحله بکار گیرند باشد.  تعریف نقش هایی که شاگردان به عهده  می گیرند و نیز خلاصه کردن بحث های کلیدی نیز باید در این مرحله مورد توجه معلمان باشد.
2. انتخاب موضوع: معلمان باید توجه داشته باشند که موضوع باید برای فراگیران جالب توجه باشد و همین طور اطلاعات کافی برای بحث دو طرفه در مورد آن وجود داشته باشد.
3. فراهم آوردن مواد آموزشی: معلمان باید منابعی را در نظر بگیرند که اطلاعات لازم برای هر دو طرف بحث در بحث های کلاسی را داشته باشند.
4.  آماده کردن شرایط برای بحث: شکل دادن گروه های چهار نفره و تقسیم کردن گروه ها به دو زیر گروه دو نفره که نقشهای مخالف یکدیگر را  در بحث ها بر عهده می گیرند، و خواستن این نکته از گروه ها که سعی کنند تا به نتیجه نهایی برسند و گزارش خود را به کلاس ارایه دهند تا بر پایه آن گزارش مورد ارزیابی قرار گیرند همه از مراحلی هستند که در این مرحله باید مورد توجه قرار گیرند.
5.  اجرای بحثهای سازنده: این مرحله شامل مشخص کردن نقشها، ارائه دادن دیدگاه ها، بحث درباره موضوع، تمرین کردن نقشهای مخالف و به نتیجه رسیدن می باشد.

همان طور که تا حدودی مشخص شد در این روش فراگیران باید همیشه با اطلاعات و منابع مورد نیاز برای بحثها تغذیه شوند. همین طور باید برای و در طول پروسه بحث ها راهنمایی شوند. هر جلسه یک موضوع جالب اما در عین حال چالش آور و مجادله ای معرفی می شود. معلم ممکن است در ضمن معرفی موضوع بحث  به ارائه چند لغت کلیدی نیز بپردازد. سپس گروه های چهار نفره به دو نفره تقسیم شده و هر دو نفر یک طرف بحث را انتخاب کرده  و به تمرین آن می پردازند. بعد هر چهار نفر هر گروه به هم می پیوندند تا با بحث – به صورت  موافق و مخالف – دانش خود ازموضوع مورد بحث را بالا ببرند. و در مرحله بعد اعضای گروه ها نقش هایشان را عوض کرده و به بحث خود ادامه می دهند. در مرحله نهایی هم برای عمق بخشیدن به درک فراگیران موضوع در حد کلاس به بحث گذاشته می شود. در این مرحله فراگیران این فرصت را دارند که به نقد اساسی دیدگاه های طرف مقابل خود بپردازند. همچنین در این مرحله آنها به چالش کشیده می شوند تا از ایده های خود دفاع کنند. شناسایی نقاط مثبت و نقاط منفی موضوع مورد بحث، بحث در مورد موضوع مورد بحث از کانالها و زوایای متفاوت و ارزیابی نوع ارائه بحثها از دیگر فعالیتها در این روش می باشند.

در ارتباط با سیستم ارزیابی این روش تدریس گروه ها بر مبنای نوع ارائه خود و نیز بر مبنای میانگین نمرات اعضایشان ارزیابی می شوند. باور بر این است که این نوع سیستم ارزیابی هم حس مسئولیت پذیری و هم تعاملات مثبت بین افراد گروه را افزایش می دهد.

تدریس دو طرفه خواندن و درک مطلب

پالینسکار- در دانشگاه میشیگان- و براون (1985) در دانشگاه ایلینویس آمریکا این روش تدریس را برای کمک کردن به شاگردان ضعیف تر در کلاس های خواندن و درک مطلب طراحی کرده و ارائه دادند. یکی از بارزترین ویژگیهای این روش تدریس، تاکید آن بر آموزش مستقیم استراتژیهای یادگیری در محیط هایی که کار گروهی را تشویق می کنند می باشد. به منظور درک بهتر از متون ارائه شده در کلاس  فراگیران- در گروه های ناهمگون خود – به تمرین استراتژیهای زیر ترغیب می شوند:

1.  پیش بینی کردن
2.  خلاصه کردن
3. سوال پرسیدن 
4.  شفاف سازی کردن

اهمیت "استراتژی پیش بینی کردن" به ویژه در کلاسهای خواندن و درک مطلب به این نکته بر می گردد که فراگیران بعد از پیش بینی خود – راجع به پاسخ سوالات مربوطه و یا محتوای متن – ترغیب می شوند که با دقت متن را پی گیری کنند و در نتیجه این امر در فرایند یادگیری در گیر می شوند تا ببینند که آیا پیش بینی آنها درست بود و یا نه. "استراتژی خلاصه کردن" فراگیران را ترغیب  به بکار گیری تمام مهارتهای خود می نماید. برای این که فراگیران متنی را خلاصه کنند باید دانش لغوی و نیز دانش گرامری خود را هم که از طریق گوش کردن، خواندن و صحبت کردن کسب کرده اند به کار گیرند. فلسفه واری تاکید بر "استراتژی سوال پرسیدن" هم این است که این استراتژی بر خلاف صرفا پاسخ دادن به سوالات لایه های درونی تر از تفکر و ذهن شاگردان را در گیر می کند. و نهایتا "استراتژی شفاف سازی کردن" قدرت رصد کردن میزان درک خودشان را به فراگیران می دهد که این به نوبه خود توانایی های فرا ذهنی آنها را افزایش می دهد.

در سطح کلاس – در کلاس درک مطلب – بعد از این که معلم اذهان شاگردان را آماده برای موضوع متن مربوطه می کند، متن را تدریس کرده و ارائه می دهد. برای این که به شاگردان بفهماند که استراتژی های ذکر شده چگونه به درک مطلب کمک می کنند معلم خود اولین پاراگراف متن را  خوانده و در حینی که بلند فکر می کند- طوری که شاگردان متوجه شوند- استراتژیهای مربوطه را بکار می گیرد و با این کار در واقع به عنوان یک مدل جهت انتقال روش به کارگیری استراتژیها عمل می کند. بنابراین از طریق تکنیک مدل شدن معلم، فراگیران به خوبی با کاربرد استراتژیهای مربوطه آشنا می شوند و آنها را یاد می گیرند. بعد از فراگیران خواسته می شود که در گروه های خود کاربرد این استراتژیها را در طول پروسه خواندن خود تمرین کنند. نکته این جا است که در این مرحله ابتدا کاپیتان ها که افراد باهوش تر گروه خود هستند، با تکنیک بلند فکر کردن به پاراگراف بعدی متن می پردازند تا سعی کنند که اعضای ضعیف تر گروهشان بهتر با کاربرد استراتزیهای مربوطه آشنا شوند و بعد سایر اعضا به ترتیب به پاراگراف های بعدی  و به کار گیری استراتژی های مورد نظرمی پردازند. در ضمن در طول پروسه کار گروهی فراگیران روی لغات، نکات گرامری و نکات مبهم متن نیز کار می کنند و به تبادل آراء می پردازند.

در ارتباط با سیستم ارزیابی کردن این روش تدریس، بر خلاف غالب روش های تدریس که بر کار گروهی تاکید دارند، گروه ها بر اساس پیشرفت اعضایشان که در امتحانات مشخص می شود ارزیابی می شوند. این نوع ارزیابی کردن فراگیران باعث می شود که آنها نسبت به فراگیری خود احساس مسئولیت بیشتری نمایند.

 روش ترکیب خواندن و نوشتن در کار گروهی

 استیون و همکاران (1987) این روش را که یک روش جامع برای تدریس مهارت خواندن و نوشتن است ابداع کردند. این روش تدریس بر ارتقاء همزمان مهارت خواندن  و مهارت نوشتن تاکید دارد چرا که طراحان آن بر این باور هستند که این  دو مهارت لازمه یکدیگر و جدایی  ناپذیر  هستند. در طول پروسه تدریس با این روش مراحل زیر دنبال می شود:

1. معرفی موضوع و محتوای متنی که قرار است به آن پرداخته شود
2. ارائه معنی لغات جدید
3. خواندن انفرادی و با سکوت و بعد خواندن با یک هم گروهی  به صورت دونفره
4. تجزیه و تحلیل سازه های زبانی متن
5. خلاصه کردن متن
6. فراگیری لغات و املای آنها

 در سطح کلاس، بعد از این که معلم موضوع را معرفی می کند و با تکنیک های خود سعی می کند آن را به دانش قبلی فراگیران ارتباط دهد، شاگردان فرصت دارند که متن را با سکوت و بدون سر و صدا بخوانند و لغات  کلیدی را مشخص کنند. سپس آنها سعی می کنند با اعضای گروه خود به لغات و اصطلاحات و مفاهیم مبهم پرداخته و همین طور به سوالات مربوطه پاسخ دهند. بعد از این مرحله آنها به فعالیت هایی از قبلی دوباره نوشتن مفاهیم (از دیدگاه خودشان) و نیز به خلاصه کردن متن و نهایتا به تکرار و تمرین لغات مهم می پردازند.

در ارتباط با سیستم ارزیابی این روش تدریس، فراگیران بر مبنای پیشرفت انفرادی شان که به صورت  یک نمره گروهی محاسبه می شود ارزیابی می شوند. باور بر این است که این نوع ارزیابی کردن فراگیران تعامل سازنده و حس مسئولیت پذیری را در بین فراگیران نهادینه خواهد کرد.

 روش تقسیم بر مبنای موفقیت گروهی

 این روش تدریس یکی از روشهای تدریس کار گروهی محبوب مدرسان است که توسط اسلوین و همکارانش در دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا طراحی و ارائه شده است. بر خلاف برخی از روشهای تدریس کارگروهی که بر آزادی بی حد و حصر فراگیران در طول کلاسهای درس تاکید دارند، این روش تدریس برای معلمانی که نمی خواهند تصمیمات مهم از قبیل هدف گذاری، تشکیل گروه ها و مشخص کردن تکالیف را بر عهده فراگیران بگذارند مفید و جذاب خواهد بود.

پنج مرحله زیر باید در طول پروسه تدریس با این روش تدریس رعایت شوند:

1. ارائه معلم
2.  کار گروهی
3.  امتحان دادن به صورت انفرادی
4.  ارزیابی دانش فراگیران
5. ارزیابی گروه ها از کار خود

 در سطح کلاس، بعد از این که معلم درس را از طریق تکنیک های مورد نظر خود ارائه می دهد، از گروه ها می خواهد که برای رسیدن به اهداف مشترک خود با یکدیگر کار کنند. گروه ها با یکدیگر شروع به مرور درس و رفع ابهامات می کنند. آنها ابتدا به صورت دونفره و سپس به صورت چهار نفره به مطالعه و بررسی درس ارائه شده می پردازند. بعد از این که مطالعه گروه ها به اتمام می رسد معلم از اعضا می خواهد که به صورت انفرادی به حل سوالاتی بپردازند که او در اختیار آنها  قرار می دهد. سپس او پاسخها را در اختیار آنها قرار می دهد تا میزان درک خود را ارزیابی نمایند. و در انتها فراگیران به بحث و گفتمان درباره موضوع مربوطه و به رفع اشکالات و ابهامات می پردازند. در این مرحله شاگردان بازخورد مناسبی از درک خود داشته و نقاط ضعف خود را شناسایی و رفع می کنند.

در ارتباط با سیستم ارزیابی این روش تدریس، اعضای گروه ها بر مبنای پیشرفتشان نسبت به گذشته (با توجه به امتحاناتی که به صورت انفرادی داده اند) ارزیابی می شوند. و گروه ها هم بر مبنای  حاصل جمع نمره اعضایشان ارزیابی می شوند. به عبارت دیگر ارزیابی گروه ها بر مبنای میزان پیشرفت اعضایشان می باشد. گروه هایی که بالاتر از یک حد تعریف شده  نمره کسب کنند تشویق می شوند.

روش تورنومنت، بازی و گروه ها

محققانی ازقبیل دوریس و ادوارد (1974) و اسلوین (1991) این روش را ابداع کرده و توسعه داده اند. این روش همانند روش تقسیم بر مبنای کار گروهی که توضیح داده شد می باشد با این تفاوت که تورنومنت ها جایگزین تست و امتحان شده اند. این تورنومنت ها که در غالب بازی می باشند جهت اندازه گیری سطح دانش فراگیران طراحی شده اند. همین طور سیستم ارزیابی و نیز نوع تعاملی که این روش بین گروه ها ایجاد می کند این روش را از روش قبلی که توضیح داده شد متمایز می سازند. در حالی که روش قبلی جایی برای رقابت بین گروهی باقی نمی گذاشت این روش سعی می کند با ایجاد رقابت بین اعضای گروه ها که از نظر سطح دانش در یک سطح هستند به این امر بپردازد. به عبارت دیگر در این روش مثلا عضو باهوش گروه اول کلاس باید با اعضای باهوش سایر گروه ها نیز رقابت داشته باشد. دادن چنین فرصت ها یی به تمام اعضای گروه ها به آنها کمک می کند تا به سهم خود بتوانند در موفقیت گروه شان نقش ایفا نمایند.

پروسه تدریس در کلاسهایی که توسط این روش تدریس اداره می شوند شامل مراحل زیر است: 1. ارائه درس مربوطه توسط معلم

2. مطالعه و کار گروهی

3. رقابت در غالب تورنومنت

در سطح کلاس، بعد از ارائه درس توسط معلم، گروه های نا همگون معمولا چهار نفره شروع به مطالعه و تمرین و بحث و گفتمان و کمک کردن به یکدیگر و امتحان گرفتن از یکدیگر می نمایند تا بتوانند موفقیت گروه خود را در تورنومنت هایی که در غالب بازی می باشد تضمین کنند. در این کلاسها چون اعضای گروه ها سرنوشت مشترکی دارند سعی می کنند تا علاوه بر ارتقاء دانش خود به یادگیری مطالب ارائه شده توسط هم گروهی های خود نیز کمک کنند.

     در زیر به ارایه نمونه ای از تورنومنت هایی که در این کلاسها به آن پرداخته می شود می پردازیم :

1. معلم یک موضوع (مثلا سازه) را انتخاب کرده و به کلاس ارائه می کند.
2. معلم یک سری سوالات راجع به موضوع تهیه کرده و آنها را شماره گذاری می کند و سپس به تعداد سوالات شماره هایی را روی قطعات کوچک کاغذ نوشته و آنها را در ظرفی می گذارد. به عنوان مثال اگر 15 سوال وجود داشته باشد، او روی 15 تکه کاغذ شماره هایی از 1 تا  15  را می نویسد. بعد ظرف حاوی شماره ها را به گروه ها می دهد و هر یک از اعضا به صورت اتفاقی یک شماره را بر می دارد که باید به سوال آن شماره پاسخ دهد. نکته این که در این مرحله معلم از شاگردان می خواهد تا در مرحله بعد پاسخ به هر سوالی را که نمی دانند شماره اش را در یک ظرف دیگر بگذارند تا او در فرصت مناسب مطلب مریوطه را دوباره تدریس نماید.
3. معلم شاگردان را در گروه های یک تا پنج نفره ناهمگون قرار می دهد و از آنان می خواهد با انتخاب یک شماره از ظرف به مرور مطلب مورد نظر بپردازند. معلم باید توجه داشته باشد که اعضای تمام گروه ها به یک اندازه باشند. سپس او بر روی هر گروه یک اسم می گذارد و اعضای آن را شماره  گذاری می کند. (مثلا گروه آ عضو شماره 1). در این مرحله است که هر عضو باید سوال مربوط به شماره ای را که انتخاب می کند پاسخ دهد. اگر عضوی نتواند سوالی را پاسخ  دهد عضو دیگری که  پاسخ آن را می داند شماره مربوطه را گرفته و به آن سوال پاسخ می دهد. اما اگر هیچ کس پاسخ به سوالی را نداند شماره مربوط به آن را در ظرفی جداگانه می گذارند تا بعد معلم راجع به آن توضیح دهد. در این مرحله هر عضو سعی می کند مطلب مربوطه را به سایر اعضا تفهیم کند و یا درس دهد.
4. در این مرحله اعضای هم سطح گروه های کلاس در گروه های جدید گرد هم می آیند و در بازی قبل که در گروه های پایه خود آن را تمرین می کردند، به رقابت می پردازند. برای هر سوال که درست پاسخ می دهند یک امتیاز کسب می کنند.
5. در پنجمین مرحله اعضا به گروه های پایه اشان بر می گردند و امتیازاتی را که کسب کرده اند شمارش کرده و در نهایت معلم با مقایسه گروه ها گروه برتر را مشخص می کند.
6. در مرحله پایانی گروه ها یک امتحان می دهند و معدل آنها در آن امتحان مشخص می شود. در این مرحله معلم به گروهی که بهترین عملکرد را نسبت به امتحان قبلی داشته باشد بیشترین نمره را می دهد.

در ارتباط با سیستم ارزیابی  این روش تدریس همان طور که مشخص است اعضا گروه ها با توجه به عملکردشان نسبت به رقبای هم سطح شان در سایر گروهها امتیاز می گیرند. و حاصل جمع نمرات اعضا نمره گروه ها را تشکیل می دهد. هر چند این نوع ارزیابی بر آن است تا تعامل مثبت بین اعضا را افزایش دهد، اما این نوع ارزیابی بیشتر حس مسئولیت پذیری اعضا را تقویت می کند.

در خاتمه کاگان (1994) فواید این نوع روشهای تدریس را که بر کار گروهی تاکید دارند در هفت مورد اصلی ارزیابی کرده است:

1. آنها یادگیری را ارتقاء داده و باعث موفقیت تحصیلی شاگردان می شوند.
2. آنها قدرت به یادآوری فراگیران را افزایش  می دهند.
3. آنها حس رضایت مندی شاگردان از یادگیری را ارتقاء می دهند.
4. آنها مهارت محاوره ای فراگیران را افزایش می دهند.
5. آنها مهارتهای اجتماعی فراگیران را افزایش می دهند.
6. آنها اعتماد بنفس شاگردان را افزایش می دهند.
7. آنها باعث بهبود روابط بین نژادی می شوند.

نتیجه

روشهایی که بر کار گروهی تاکید دارند بر مبنای نظریه های ساختار گراها ارائه شده و در غرب  بسیار رایج هستند. هدف از به کارگیری این روشها آماده کردن فراگیران برای مسیولیت های مورد نیاز برای زندگی موفق در دنیای واقعی می باشد. از طریق این روشها فراگیران استراتژیهای مورد نیاز برای کسب دانش، حل مسائل و زندگی موفق را کسب می نمایند. جانسون (1985) بر این باور است که اهمیت این روشها به این نکته بر می گردد که آنها صرفا به موفقیت علمی شاگردان نمی پردازند. او بر این باور است که صرفا توانایی نوشتن و خواندن و محاسبه کردن و غیره  لازم است اما اگر فرد نتواند در تعاملات روزمره از آنها استفاده کند بدون فایده هستند. فراگیران در این روشها می آموزند که چگونه شهروندان مسئولیت پذیر و متعهد باشند و توانایی کارکردن با دیگران را به دست آورند. جانسون اعتقاد دارد که این موارد از ضروریات زندگی مشترک موفق و ساختن جوامع پویا و سعادتمند می باشند.

در خاتمه اینکه شاگردان  امروز به کار گروهی رغبت نشان می دهند نباید مورد غفلت به ویژه معلمین زبان قرار گیرد چرا که کار گروهی که بحث و گفتمان را در خود دارد در فراگیری زبان بسیار موثر است. در ادامه سعی می کنم که روش تدریس خودم را که روش تدریسی بسیار متفاوت و کارا می باشد به طور جامع معرفی نمایم. مقاله بعدی اولین گام بسوی چنین هدفی می باشد.

منابع بیشتر برای آشنایی با محتوای کتاب اینجانب

1. : وبلاگ شخصی نویسنده (دکتر حسینی)http://beyondelt.blogfa.com
2. "Analysing the Banking Method and the Beyond"

 "کالبد شکافی روش تدریس "آموزش بانکی" و ورای آن"/      

Available at    http://www.farhangiannews.ir/view-21971.html

1.  “Where is the Iranian Education System Taking Us?!” / “سیستم آموزشی ما به کجا می رود؟! "

        Published at Nasle Sookhte Analytical News Agency. / پایگاه خبری تحلیلی نسل سوخته  

Available at http://www.naslsokhteh.ir/?p=4176#comment-188

                 Published at Iranian Teachers' Organization. /  پایگاه خبری تحلیلی سازمان معلمان ایران  

Available at http://smi-edu.com/index.php

Published at Iranian Educators’ Analytical News Agency. / پایگاه خبری تحلیلی فرهنگیان ایران  

Available at http://www.farhangiannews.ir/view-18564.html

1. “Today World Teachers’ Responsibilities” "وظایف معلمان و اساتید در عصر و شرایط حاضر" /

Published at Iranian Educators’ Analytical News Agency. / پایگاه خبری تحلیلی فرهنگیان ایران  

Available at  http://www.farhangiannews.ir/view-20441.html

1. “An Effective Approach to Teaching” "یادگیری تیمی رقابتی" /

Published at Iranian Educators’ Analytical News Agency. / پایگاه خبری تحلیلی فرهنگیان ایران  

Available at  http://www.farhangiannews.ir/view-20788.html

                 Published at Iranian Teachers' Organization. /  پایگاه خبری تحلیلی سازمان معلمان ایران  

Available at  http://smi-edu.com/index.php/%D8%AE%D8%A8%D8%B1/1247-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%B1%D9%82%D8%A7%D8%A8%D8%AA%DB%8C

صفحه اول اولین کتاب اینجانب:  http://smi-edu.com/index.php/%D8%AE%D8%A8%D8%B1/1195-beyond-the-present-methods-and-approaches-to-elt-education-the-cruc

================